Liliya Gaynutdinova

Ключевые слова и понятия: образование, ин-

формационные технологии, современные техноло-

гии,  компьютерные  игры,  связь,  самостоятельное 

движение,  речевая  культура,  интернет,  электрон-

ная информация.

The use of computer technology in teaching allows 

you to modify the teaching process, improve self-

training of students. The use of ICT in the educational 

process increases the interest of students in learning 

and makes the process interesting and memorable. 

Key words and concepts: education, information 

technologies, modern technologies, computer games, 

communication, independent movement, speech 

culture, Internet, electronic information.

L.K.Bagbekova, 

Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti, Kasb ta’limi fakulteti, 

“Axborot texnologiyalari” kafedrasi o‘qituvchisi

Zamonaviy texnologiyalar rivojlanib borayotgan hozirgi 

kompyuter asri davrida umumiy o‘rta ta’limning biror o‘quv fa-

nini to‘liq ravishda yoki uning qaysidir qismini axborot komuni-

katsion texnologiyalari (AKT) dan foydalanib o‘tsa qanday sa-

mara berishini, yoki AKTni qo‘llashning pedagogik tamoyillarini, 

uning psixologik xususiyatlarini, uning bilish jarayoniga ta’sir 

qilish mexanizmi va omillarini, shuningdek, yana boshqa ko‘p 

jihatlarini kompleks tadqiq qilish dolzarb bo‘lib bormoqda. Bu 

esa ta’lim tizimida, xususan, o‘quv jarayonlarini tashkil etish va 

sifatli ta’lim berish, o‘quv-uslubiy ta’minotni rivojlantirish, ayniq-

sa o‘quv mashg’ulotlarini o‘tish va o‘zlashtirish samaradorligini 

oshirish borasida yangicha mazmun va mohiyat shakllanishiga 

asos yaratmoqda. 

Hozirgi kunda umumiy o‘rta ta’lim maktablarida ta’lim tizi-

mining mazmuni va sifati bizning jamiyatimizning dolzarb ma-

salalari va ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lib hisoblanmoqda va 

uni rivojlantirish hamda samaradorligini oshirish usullari va tad-

birlari izlanmoqda, shu bilan birga umumiy o‘rta ta’lim maktab-

larida ta’lim-tarbiya jarayonida yangi axborot kommunikatsion 

texnologiyalarini joriy etish masalasi ommalashtirilmoqda. Ayni 

paytda Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev rahnamoligida respublika-

mizda ta’lim tizimini tubdan isloh etish jarayonida ta’lim muas-

sasalarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash va undan 

samarali foydalanishni ta’minlash, ta’limga yangi axborot tex-

nologiyalarini keng joriy etish, o‘quv muassasalaridagi axbo-

rot-resurs markazlari faoliyatini zamonaviy talab va mezonlar 

asosida tashkil etish yuzasidan keng qamrovli ishlar amalga 

oshirilmoqda. 

Shuning uchun ham taraqqiyotimizning asosiy tarmoqlari-

dan biri bo‘lgan umumiy o‘rta ta’lim maktablarida ta’lim tizimini 

jadal rivojlantirish va takomillashtirish jarayonida axborot kom-

munikatsion texnologiyalarining samaradorligi beqiyosdir.

Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida ta’lim berishda axborot 

texnologiyalaridan keng foydalanish kutilayotgan natijaga eri-

shish uchun asosiy masala hisoblanib, ko‘plab munozara va 

turli xil fikrlarning kelib chiqishiga sabab bo‘lishiga qaramay, 

umumiy o‘rta ta’lim maktablarida boshlang’ich sinf o‘quv-

chilarini o‘qitishda va ularni har tomonlama yеtuk inson bo‘lib 

rivojlani shida, dars jarayonida o‘quvchilarning badiiy-musiqiy 

faoliyatini, matnlarni o‘qish, rasmlarni ko‘rish va ajrata bilish 

tasavvurlarini kengaytirish, kompyuterli o‘yin dasturlari orqali 

fikrlash va mustaqil qarorlar qabul qilish bilim, malaka va ko‘nik-

malarini shakllantirishda axborot kommunikatsion texnologiya-

lari vositalaridan foydalanish o‘zining ijobiy samarasini beradi. 

Lekin boshlang‘ich sinf yoshidagi bolalar rivojlanishi uchun 

mo‘ljallangan barcha kompyuterli o‘yin dasturlarining ham-

masi ham ta’lim jarayonida o‘z samarasini beravermaydi [1]. 

Shuning uchun ham kompyuter o‘yinlarini tanlash va ulardan 

foydalanish uchun jiddiy yondashuv va e’tibor kerak bo‘ladi. 

Kom pyuterli o‘yin dasturlari shunday yaratilgan bo‘lishi kerakki, 

unda bajariladigan har bir harakat o‘quvchilar tomonidan to‘g’ri 

qabul qilinishi, bajarilishi va tasavvur etilishi lozim. O‘yin dastu-

ridagi har bir harakatni o‘quvchi tushuna olish, uni qanday ba-

jarish kerakligini o‘ylash va amalga oshirish imkoniyatiga ega 

bo‘lishi lozim. 

Bundan tashqari umumiy o‘rta ta’lim maktablari o‘quvchi-

larini axborot texnologiyalari bo‘yicha boshlang’ich savodxon-

ligini ham oshirish mumkin, ya’ni, kompyuterning umumiy tu-

zilishi, asosiy qurilmalari to‘g’risida umumiy tushunchalarni, 

klaviaturadan foydalana olish malakalarini hosil qilish mumkin. 

Bu bolalarning kompyuter o‘yinlaridan foydalana olish bilim va 

ko‘nikmalari shakllanishida asosiy omil bo‘lib hisoblanadi.

Ta’lim muassasalarida kompyuterli o‘yin dasturlaridan foy-

dalanish o‘quvchilarda bir qancha pedagogik-psixologik funk-

siyalarni amalga oshiradi va shakllantiradi:

– mustaqil harakat qilish imkonini beradi;

– obrazli tasavvurlash va fikrlash rivojlanadi;

– ranglarni ajrata olish imkoniyatini yaratadi;

– bilim olishga bo‘lgan qiziqishni uyg‘otadi;

– o‘z qobiliyati va iqtidorini namoyish qilish imkonini beradi;

– muloqot qilish ko‘nikmalarini shakllantiradi;

– insonlar bilan o‘zaro munosabatda bo‘lishni o‘rgatadi; 

– o‘z-o‘zini nazorat qilishni shakllantiradi; 

– hamkorlik qilish usullarini ishlab chiqish imkonini beradi;

– charchoq va quvvatsizlikni yo‘qotadi;  

– nutq madaniyati va fikrlash qobiliyatlari rivojlanadi;

– harakatchanlik qobiliyati oshadi[2].

Bugungi kunda respublikamizda maktab ta’lim tizimini kom-

pyuter, multimediali elektron qo‘llanmalar, internet, elektron 

ma’lumotlar bazasi va shu kabi yangi axborot texnologiyalari 

asosida tashkil etish hamda mashg’ulot va boshqarish jara-

yonida ulardan keng foydalanishga oid bir qator ishlar amalga 

oshirilmoqda. Maktab ta’lim tizimida zamonaviy axborot kom-

munikastion texnologiyalari vositalari asosida tashkil etiladigan 

Axborot texnologiyalari

---

MAKT

AB V

A HAY

O

T