Личинка хордалилар (Urochordata) ¸ки šобиšлилар (Tunicata) кенжа типи

Umurtqa pog’onasi. Baqaning umurtqa pog’onasi to`liq suyaklashgan to`qqizta umurtqadan tashkil topgan bo`lib, to`rt bo`lim: bo`yin, tana, dumg’aza, va dumga bo`linadi
(91-rasm).
Barcha amfibiyalardagi singari baqaning ham bo`yin bo`limida faqat bitta umurtqa bor. Bu umurtqa ko`ndalang va oldingi qo`shiluv o`simtalarining bo`lishi bilan tana umurtqalaridan farq qiladi. Oldingi tomonidagi ikkita qo`shiluv chuqurchasi yordamida umurtqa bosh skeletiga birikadi. Tana bo`limi umurtqalarining soni yettita. Bu bo`lim umurtqalarining oldingi tomoni ichiga botib kirgan, orqa tomoni esa bo`rtib chiqqan, ya`ni protsel tipda bo`ladi. Bu umurtqalarning hammasida orqa miya kanalini o`rab oladigan va ustida ostist o`simtasi bo`lgan uski yoylar bor. Umurtqalarning yon tomonida katta ko`ndalang o`simtalari, umurtqa ustki yoylari asosining oldingi va keyingi tomonida esa bir juftdan kalta qo`shiluv o`simtalari bor. Bu o`simtalar qo`shni umurtqalardagi shunday o`simtalarga qo`shilish uchun xizmat qiladi. Tana umurtqalari dumlilar turkumi vakillarida 13 tadan 62 tagacha va oyoqsizlarda 100 tadan ortiq bo`ladi.
Dumg’aza bo`limida odatda amfibiyalarda bitta umurtqa bo`ladi. Umurtqa tipik tana umurtqalariga o`xshash tuzilgan. Uning ko`ndalang o`simtasi kuchli taraqqiy etgan bo`lib, chanoq kamarining yonbosh suyagiga birikadi. Oyoqsizlarda dumg’aza umurtqasi bo`lmaydi.
Dum bo`limi baqalarda bitta uzun suyakcha – urostildan iborat. Urostil embrional rivojlanish davrida mavjud bo`lgan bir necha (12 ta) umurtqalarning bir-biriga qo`shilib ketishidan hosil bo`lgan. Baqalarda qovurg’alar bo`lmaydi.
Dumlilar turkumi vakillarida dum umurtqalarining soni 22 tadan 36 tagacha boradi. Oyoqsizlar turkumi vakillarida dum umurtqalari yaxshi rivojlanmagan. Umurtqaning tipik tuzilishi 92-rasmda ko`rsatilgan.



B

92-rasm. Baqaning tana bo`limi umurtqasi: A-umumiy ko`rinishi, B-bo`yiga kesimi: 1-umurtqa tanasi, 2-ustki yoyi, 3-orqa miya kanali, 4-ostist o`simtasi, 5-ko`ndalang o`simtasi,
6-qo`shuvchi o`simtasi.

Tuban tuzilgan amfibiyalarda (oyoqsizlar va ayrim sodda tuzilgan dumlilarda) umurtqalari amfitsel tipda, ya`ni ikki tomoni ham botiq bo`ladi. Yuksak dumlilarda (salamandralarda) va dumsizlarda opistotsel tipda, ya`ni old tomoni qavariq va orqa tomoni botiq bo`ladi.