Lektsiya teksti Defektologiya (Logopediya) bakalavr ta`lim bag`dari 1-kurs ushin mo`lsherlengen Du`ziwshi

Mektepke tayarlaw toparı:

1. Qorshag`an ortalıq penen tanıstırıw, so`ylewdi jetilistiriw, so`zlik penen islesiw.

2. So`zdin` grammatikalıq du`zilisin qa`liplestiriw.

3. So`zdin` seslik ma`deniyatın ta`rbiyalaw.

4. So`ylesiw so`zin (dialog so`zdi) qa`liplestiriw.

5. Gu`rrin`lesiw (monolog so`z) ge u`yretiw.

6. Balalar ko`rkem a`debiyatı menen tanıstırıw.

7. Bilim alıwg`a tayarlaw.

Ta`rbiyashı bag`darlama bo`limlerin ha`m ha`r bir bo`limnin` talapların jaqsı biliwi ja`ne onın` mazmunın anıq belgilep alıw ta`jiriybesin iyelegen bolıwı kerek.

Ma`selen, ta`rbiyashı u`lken topardag`ı balalardı qorshag`an ortalıq penen tanıstırıw ha`m so`ylewdi jetilistiriw» bo`liminde ko`rsetilgen ob`ekt yamasa ha`diyse menen tanıstırg`anda so`zlik xızmetine qoyılg`an anıq talaplardı jaqsı biliwi, balalardı ha`r qıylı sorawlarg`a juwap beriwge u`yretiwi kerek. Atap aytqanda: «Balalar baqshasında ta`lim-ta`rbiya bag`darlaması» nın` so`ylewdi jetilistiriw bo`liminde u`lken topardag`ı balalardın` aspazdın` miyneti menen tanısıw protsesinde aspazg`a awqat pisiriw ushın kerek bolatug`ın turmıslıq-xojalıq a`sbaplarının` (go`sh maydalag`ısh, taba, qazan, kepkir, sho`mish, astaqta ha`m t.b.), azıq-awqatlıq o`nimlerinin` (kapusta, la`blebi, lobiya, gorox, qabaq, rediska ha`m t.b.), awqatlardın` (sorpa, ma`shaba. sha`wle, palaw, ma`shli sha`wle, mantı, lagman, golubtsı, pel`men, kotlet ha`m t.b.), awqatlardı pisiriw menen baylanıslı bolg`an is-ha`reketlerdin` atların (quwıradı, qaynatadı, su`zedi ha`m t.b.) bilip aladı ha`m na`tiyjede olardın` so`zligi bayıp baradı, jetilisedi.

Bag`darlamada so`zdin` grammatikalıq du`zilisin qa`liplestiriwge u`lken a`hmiyet berilgen. Balalar so`zdin` grammatikalıq du`zilisin u`lken jastag`ılar menen qarım-qatnasta bolıw ha`m olarg`a eliklew tiykarında a`ste-aqırın o`zlestirip baradı. So`zdin` grammatikalıq du`zilisin iyelew quramalı ha`m uzaq dawam etetug`ın protsess.

Sol ushın da bag`darlamada so`zdin` grammatikalıq du`zilisin qa`liplestiriw boyınsha jumıs mazmunı ha`r bir jas toparında balalardın` jası menen jeke (individual) o`zgesheliklerin esapqa alg`an halda belgilengen. Ma`selen, birinshi ha`m ekinshi kishi toparda balalarg`a atlıqlardı ko`plik tu`rinde durıs qollanıw, kelbetliklerdin` atlıq penen betlik ha`m sanlıqta sa`ykes keliwin, feyildi o`tken ha`m keler ma`ha`lde aytıwdı u`yretiw, olardı soraw so`zlerinin` intonatsiyasın iyelewge tayarlaw sıyaqlı wazıypalardı sheshiw rejelestirilgen bolsa, orta toparda bul wazıypa bir qansha quramalı boladı. Endi usı topardag`ı balalardın` so`zin morfologiyalıq ha`m sintaksislik jaqtan jetilistiriwge, feyillerdi betlik ha`m ma`ha`lde durıs tu`rlendiriwge u`yretiledi.

U`lken ha`m tayarlıq toparlarında so`zdin` du`zilisin qa`liplestiriw boyınsha bag`darlama wazıypaları ha`m olardın` mazmunı bir qansha quramalasıwı menen ajıralıp turadı. Usı topardag`ı balalardı o`z so`zlerinde birgelikli ag`zalı, jay ha`m qospa ga`plerdin ha`r qıylı tu`rlerinen (bag`ının`qılı qospa ga`p, dizbekli qospa ga`p), ko`mekshi, baylanıstırıwshı ha`m ra`wishlerden paydalanıwg`a u`yretiw, atlıqlardı ko`plik formada (qoylar, sho`jeler, ılaqlar) durıs qollanıw sıyaqlı ta`jiriybeler jetilistiriledi.