Leksikologiya, uning obyekti, turlari, vazifalari

O‘rganish obyektining hajmiga ko‘ra ikki turga bo‘linadi:

1. Umumiy leksikologiya dunyodagi barcha tillarning lug‘at trkibini tekshiradi.

2. Xususiy leksikologiya ma’lum bir tilning lug‘at tarkibini o‘rganadi va lug‘at tarkibini qay holatda o‘rganishiga qarab ikki turga bo‘linadi:

1) tavsifiy leksikologiya ma’lum bir tilning lug‘at tarkibini statik (turg‘un) holatda, ya’ni uning tarixiy taraqqiyoti bilan bog‘lanmagan holatda o‘rganadi. Bu yana sinxronik (yun. sin – “birga”, chronos – “vaqt” degani) leksikologiya deb ham ataladi.

2) tarixiy leksikologiya ma’lum bir tilning lug‘at tarkibini dinamik (harakatli) holatda, ya’ni uning tarixiy taraqqiyoti bilan bog‘langan holatda o‘rganadi. Bu esa diaxronik (yun. dia– “orqali”, chronos – “vaqt” degani) leksikologiya deb ham ataladi¹.

Leksikologiya quyidagi vazifalarni bajaradi:

1. Tilning lug‘at tarkibini ma’no jihatidan tavsiflaydi.

2. Lug‘at tarkibidagi so‘zlarni kelib chiqishi jihatidan tavsiflaydi.

3. Tilning lug‘at tarkibini ijtimoiy guruhlar qo‘llashi jihatidan tavsiflaydi.

4. Tilning lug‘at tarkibini faolligi yoki nofaolligi jihatidan tavsiflaydi.

5. Tilning lug‘at tarkibini hissiy-ta’siriy bo‘yoqdorligi jihatidan tavsiflaydi.

6. Tilning lug‘at tarkibidagi ajralmas birikmalar – frazeologik birikmalarni ma’no va tarkib jihatdan tavsiflaydi.

Quyida ana shu vazifalarni batafsil ko‘rib chiqamiz.