Лекциялык план Тема №7: Шайлоо укугунун негиздери. (2саат) Түзгөн окутуучу: Абдиманап кызы Н. Ош 2020

Шайлоолор – жарандардын эркин тикелей билдирүүнүн түрү.
Шайлоолор төмөндөгү белгилер боюнча бөлүнүшөт:
+ шайлоолор өткөрүлүп жаткан аймак боюнча

• 
  Республикалык
  
• 
  Жергиликтүү
  

+ түзүлүп жаткан органга жараша

• 
  Коомдук бийликтин коллегиалдуу органдарын шайлоо (парламенттик, жер.өз.алдынча башкаруунун өкүлчүлүктүү органдарын шайлоо)
  
• 
  Коомдук бийликтин жеке органдарын жана кызмат адамдарын шайлоо (президенттик, райондук мамлекеттик админитрациялардын башчыларын шайлоо)
  

+ шайлоочулардын эркин билдирүүнүн ыкмаларын боюнча:

• 
  Тикелей (талапкерге мамиле түздөн-түз билдирилет)
  
• 
  Кыйыр (шайлоочулар менен талапкердин арасында ортомчу бөлүк бар. М: жергиликтүү кеңештердин депутаттары жүзөгө ашырат)
  

+ өткөрүү мөөнөтү боюнча:

• 
  Кезектеги
  
• 
  Кезексиз
  
• 
  Кайра шайлоо
  

+ шайлоолордун көлөмү боюнча:

• 
  Толук (өкүлчүлүктүү органдын бардык курамы шайланганда)
  
• 
  Жарым-жартылай (мандаттардын бир бөлүгүн толуктоо үчүн өткөрүлөт)
  

2.ЖАРАНДАРДЫН ШАЙЛОО УКУГУ.
Шайлоочу – жигердүү шайлоо укугуна ээ6 Кыргыз Республикасынын жараны.
Шайлоо укугу – Кыргыз Республикасынын жарандарынын мамлекеттик бийлик жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарына шайлоого катышуу укугу.
Шайлоо укугу жигердүү жана жигерсиз болуп эки топко бөлүнөт:
Жигердүү шайлоо укугу – Кыргыз республикасынын жарандарынын мамлекеттик бийлик органдарына жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарына шайлоо укугу. 18 жашта пайда болот
Жигерсиз шайлоо укугу - Кыргыз Республикасынын жарандарынын мамлекеттик бийлик органдарына жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарына шайлануу укугу.
Шайлоого жана шайланууга төмөнкүлөр укуксуз:

• 
  Сот тарабынан аракет жөндөмсүз деп таанылган жарандар.
  
• 
  Эркиндигинен ажыратуу жайларында кармалып турган жарандар.
  
• 
  Соттуулугу алып салынбаган, же мыйзамда белгиленген тартипте жоюлбаган адамдар Президенттин кызматына жана Жогорку Кеңештин депутаттыгына шайланууга укуксуз.