Lekciya Kirisiw. Pánniń maqseti hám wazıypası

Lekciya-5. Qalalardıń keleshektegi xalıq sanın anıqlaw

Qalanı payda qılıwshı faktorlar

Qalalardı joybarlawda joybarlıq normalardı qabıllaw ushın eń aldı menen onıń xalıq sanın anıqlaw kerek. Jańa xalıq orınların payda qılıw, turaqlı qala yamasa posyolqalardı rawajlandırıw ushın xızmet qılatuǵın faktorlar qalanı payda qılıwshı faktorlar dep ataladı.

Qalalardıń keleshekdegi xalıq sanın esaplawdıń bir neshe usılları belgili. Qala qurılıs joybarlarda tómendegi usıllar qollanıladı.

-    Statistik ekstrapolatsiya;

-    Aymaqtıń shegaralıq-demografik sıyımı;

-    Túrli jastaǵı xalıq toparlarınıń ózgeriwi;

-    Energo islep shıǵarıw siklları;

-    Miynet balansı;

Xalıq jaylasıwınıń túrli kórnisi hám túrleri jámiyet islep shıǵarıw tiykarında payda boladı. Miynet qılıw orınlarında jańa qala, posyolqalardıń payda bolıwı hám turaqlı awıllardı rawajlantırıw, olardıń ólshemleri xalıqtıń sanın belgileydi.

Bul faktor qalanıń shólkemlesiw toparı dep ataladı, olarǵa tiyisli mekemeler qala shólkemlestiriwshilik toparın payda etedi.

Qala payda qılıw toparlarına tómendegiler kiredi:

-hámme sanaat hám awıl xojalıǵı shólkemleri, jeńil, azıq-awqat hám turmıslıq sanaat kárxanaları hámde materiallıq-texnika támiynat skladları hám bazaları;

-sırtqı transport kárxanaları, mekemeler hám bazaları;

-qurılıs-montaj shólkemleri;

- ilimiy-izertlew hám joybarlaw kárxanaları;

-qalalar ara áhmiyetke iye bolǵan emlew-salamatlastırıw orayları;

Xalıqqa xızmet kórsetiw topalarına tómendegi shólkemler kiredi:

-balalardıń mektebke shekem bolǵan orayları;

-mektepler;

-mádeniy hám kórkem-óner kárxanaları;

-salamatlıqtı saqlaw mekemeleri;

-fizikalıq tarbiya hám sport;

-sawda, ulıwma awqatlanıw hám turmıslıq xızmet kórsetiw shólkemleri;

-basqarıw, finans, baylanıs hám turaq-jay kommunal shólkemleri.

Xalıqtıń sanın anıqlawda tiykarınan qalanı shólkemlestiriw toparı xızmet qıladı. Qalanıń úlkenligine qarap bul topar xalıqtıń ulıwma sanı túrli kóriniske iye.