Lekciya Basımdı ólshew usılları hám ásbapları. Joba

Eki nayshali manometr.
Basım, siyrekleniw hám basımlar ayırmasın 
(ayırmashılıǵın ) ólshew ushın júzesi kórinetuǵın eki naychali Ol-simon 
manometrlerden, vakuummetrlerden hám difmanometrlerden paydalanıladı. 
Bunday manometrdiń principial sxeması 3. 1-suwretde suwretlengen. Eki tik tutas 
naycha 1 hám 2 metall yamasa aǵash tiykar 3 ke bekkemlengen bolıp, oǵan shkala 
4 ornatılǵan
Eger naychaning ashıq bólegindegi suyıqlıq ústininiń gidrostatik basımı 
ekinshi bólegindegi basım menen uyqas kelse, ásbapda suyıqlıq ústini biyiklikleri 
bir hil jaǵdayda boladı. Soǵan tıykarlanıp, tómendegi ańlatpanı jazıw múmkin: 
)
(
1







g
S
H
S
S
P
R
atm
mut
(4.5) 
bul jerda, R
mut
- ólshenip atırǵan basım, Pa; 
Ratm- atmosfera basımı, Pa; 
S - naycha kesiminiń Júzi, m
2
N - suyıqlıq júzesiniń (ústin uzınlıǵınıń ) ayırmashılıǵı, m; 
p - suyıqlıqtıń qısıqlıǵı, kg/m3; 
p1 - monometr degi suyıqlıq ústindegi ortalıqtıń qısıqlıǵı, kg/m
3
; 

---

g - tezleniw kúshi, m/s
2
. 
Sonday eken, 
)
(
1






g
H
P
R
atm
mut
, (4.6) 
)
(
1







g
H
P
R
R
atm
mut
ort
. (4.7) 
Eger manometr degi suyıqlıq ústinde gaz bolsa, ol halda : 






g
H
P
R
R
atm
mut
ort
(4.8) 
Suyıqlıq ústini bálentligin tabıw ushın eki ret ústin biyikliklerin esaplab 
shıǵıw (bir tirsektegi azayıwın, ekinshisinde bolsa, kóbeyiwin) hám olardıń 
ma`nisin qosıw kerek, yaǵnıy
h
h
H
2
1


(4.9) 
Basımlar ayırmashılıǵın (ózgeriwin ) ólshewde suyıqlıqlı differentsial eki 
naychali manometrdiń bir tirsagiga (oń ) úlken basım, ekinshi tirsagiga bolsa (keri) 
kishi basım beriledi. Oń hám keri tirsekler degi suyıqlıq júzesiniń ayırmashılıǵı 
ólshenip atırǵan basımlar ayırmashılıǵına proporcional (AR): 
)
(
1
2
1








g
H
P
P
P
(4.10) 
Manometrlerde jumıs suyıqlıǵı kapillyar kúshlerdiń tásirinen qutılıw ushın 
ishki diametri 8... 10 mm bolǵan shıyshe naychalardan paydalanıladı. Eger jumıs 
suyıqlıǵı retinde spirt alınsa, naychalarning diametrin kemeytiw múmkin. 
Eki naychali manometrlerdegi aljasıqlar dáregi jergilikli erkin túsiw 
tezleniwi g dıń esaplıq ma`nisinen shetke shıǵıwı, jumıs suyıqlıǵı hám ólshenip 
atırǵan ortalıqtıń qısıqlıǵı p xam pb hi hám h2 biyikliklerdi ólshew degi qátelerden 
ibarat. Olardıń kórsetiw qátesi 20°S temperaturada 2 mm den aspaydı. Olar 
noagressiv suyıqlıq hám gazlardıń artıqsha basımı hám siyrekleniwin 0... 10 kPa 
shegaralarda ólshew ushın mólsherlengen. Usı ásbaplardan basımlar ayırmashılıǵın 
ólshewde difmanometr retinde paydalanıw múmkin. 
Dúzilisine qaray naychali suyıqlıqlı ásbaplardıń bir naychali (kosali), awma 
naychali hám basqa túrleri bar. Bul ásbaplar eki naychali ásbaptıń bir túri bolıp, 
ekinshi naycha ornına keń ıdıs (kese) isletiledi. 
Suyıqlıqlı ásbaplar laboratoriya hám islep shıǵarıw tájiriybesinde keń 
qollanıladı. Olardıń kemshilikleri — kórsetiwlerdi aralıqqa uzatıw múmkin 
emesligi, ólshew shegaralarınıń kishiligi, kórsetiwlerdiń ayqın emesligi hám 
mexanik bekkem emesliginen ibarat. 
Texnikalıq ólshewlerde kombinatsiyalasqan suyıqlıqlı -mexanik ásbaplar 
qollanıladı. Olar joqarıda kórilgen ásbaplardan ayrıqsha bolıp esaplanıw jumıs 
suyıqlıǵınıń kórinetuǵın júzesine iye emes. Olarǵa qalqovichli, qońırawlı hám 
halqalı ásbaplar kiredi. 
 Deformatsion (prujinali) ásbaplar