Лекция №4 Популяция. Популяциянинг таснифи, таркиби, структураси, туғилиши, нобуд бўлиши ва омон қолиши. Режа

Популяциянинг ўсиш сурати ва ўсиш энергетикаси.

Популяциянинг ўсиши деб, янги индивидларнинг ҳосил бўлиши ва уларнинг биомассаси йиғиндисининг кўпайиши ёки организмлар сонининг ошиш жараёни ва уларда органик моддаларнинг тўпланишига айтилади. Маълум вақт популяциялар томонидан индивидлар сонининг ёки органик моддаларнинг ҳосил бўлишига популяциялар темпининг ўсиши деб аталади. Популяциялар энергетикасининг ўсиши деб, индивидлар томонидан озуқадаги энергияни ўзлаштиришга айтилади. Ўсиш энергетикасини ўрганиш популяция орқали айрим биоценозлар ва сув ҳавзаларидан энергия оқимининг ўтиш миқдорига айтилади.

Популяциялар темпининг ўсиши-индивидлар сонининг ва биомассасининг тез, абсолют ўсиши билан характерланади. Кўп вақтларда , муҳит популяциянинг ўсишини чегараламайди, сўнг тез тормозлайди. Ҳар хил кўринишда формулалар ва чизиқлар билан характерланади. Популяциянинг энергеник ўсиши- озиқадаги энергиянинг популяциялар томонидан ишлатиш темпи ва эффективлиги билан характерланади. Популяцияларнинг кўпайиши ташқаридан энергия оқимининг келиши натижасида амалга ошади, темп ва келадиган энергиянинг ишлатилиши ҳар бир популяциянинг махсус хусусиятидир.
Исътемол қилинган озуқанинг сони ва ўсиш ёки озуқа коэффиценти бу ҳайвон томонидан ёйилган озуқанинг унинг оғирлигига бўлган нисбати, бу ерда озуқанинг сифати ва ўсувчи организмнинг танасининг таркиби хисобга олинмайди. Озиқа коэффиценти, шунда кўп бўладики, қачон озуқа қанча кам ҳазмли бўлса, ҳайвонларнинг ёшининг ошиши билан, яшаш шароитининг ёмонлашиши озиқа коэффицентининг ошишига олиб келади.

Энергиянинг фойдаланиш коэффиценти.

У ҳар хил кўрсаткичлар билан таққослаштиришда кўринади. Масалан,ўсиш эффективлиги ва экологик эффективлик. Ўсиш эффективлиги-бу энергиянинг фоиз нисбатининг, маълум вақтда ишлатилган озуқа миқдорига нисбатидир. Экологик эффективлик деб, ўсиш энергиясининг организм томонидан ишлатилган озуқа нисбатига айтилади. Бу муносабат В.С.Ивлев (1939) томонидан экологияга киритилган эди ва бир даражали (К1) график коэффиценти деб аталади ва ушбу формула билан аниқланади К1=100.Q, бу ерда Q1- организмларда янги ҳосил бўлган модданинг энергияси.

Озуқа энергиясининг ишлатиш коэффиценти шароитнинг ўсиши билан кўпаяди, ёшининг ўсиши билан пасаяди.