Lekciya №3 cad sistemaları. Avtamatlashtirilgan joybarlaw sistemaları klassifikatsiyasi Lekciya jobası

Joybar ob'ektleri hám processlerdi xarakteristikalaw máseleleri

1. “Túsiw” baǵdarındaǵı joybarlaw

2. “Shıǵıw” baǵdarında joybarlaw
3. Interatsion usılda joybarlaw
4. Joybar obiekti parametrleri
5. Joybar obiektiniń matematikalıq modeli
6. Joybarlanatuǵın ob'ektke talaplar.

Eger joybarlaw processinde joqarı ierarxiyalıq (ierarxiya-Bir pútin zat yamasa hádiyseler ayırım bólimleri yamasa elementleriniń joqarıdan tómenge bir tártipte jay alıwı) júzedegi máseleler sheshimi tómengi ierarxiyalıq júzedegi máseleler sheshiminen aldın orınlansa, bunday joybarlaw “túsiw” baǵdarındaǵı joybarlaw dep ataladı. Kerisinshe, tómengi júze degi máseleler joqarı júzedegi máselerden aldın orınlansa "shıǵıw" baǵdarındaǵı joybarlaw dep ataladı. Bunday joybarlaw túrleri óz ábzallıq hám kemshiliklerine iye. "Túsiw" baǵdarındaǵı joybarlawda sistema óziniń elementleri ele anıq bolmaǵan sharayatlarda islep shıǵıladı hám olardıń múmkinshilik hám qásiyetleri shamalıq xarakterge iye boladı.

"Shıǵıw" baǵdarındaǵı joybarlawda bolsa kerisinshe, elementler sistemadan aldın joybarlandı hám sistemanı joybarlawda elementler shamalıq xarakterge iye bolmaydı.
Eki usılda da tolıq dáslepki informatsiyanıń joq ekenligi sebepli potentsial múmkin bolǵan optimal texnikalıq nátiyjelerden shetke shıǵıwlar júz beredi. Usınıń sebebinen, ámelde joybarlawda eki usıldıń izbe-izligi, tákirarlanıwdan paydalanıladı (interatsion usıl). Mısal ushın unifikaciyalastırılǵan hám ulgilestirilgen elementler bar bolǵan jaǵdaylarda "shıǵıw" baǵdarında joybarlaw orınlı boladı. Sol sebepli joybarlaw processinde unifikaciyalastırıw hám ulgilestiriw jumıslarına úlken áhmiyet beriledi.
Endi joybarlaw ob'ektleriniń xarakteristikalaw túrleri hám olar parametrleriniń klassifikaciyası máselelerin kórip shıǵayıq.
Ulıwma alǵanda, joybarlaw ob'ektiniń juwmaqlawshı xarakteristikası retinde sol ob'ektti islep shıǵarıw hám ekspluataciya qılıw ushın zárúr bolǵan, konstruktorlıq hújjetler birden-bir sisteması talaplarına tolıq juwap beretuǵın sxemalar, konstruktsiyalar hám texnologiyalıq hújjetlerdiń tolıq komplekti qollanıladı. Juwmaqlawshı xarakteristika, yaǵnıy juwmaqlawshı joybarlıq sheshim, aralıq joybarlıq sheshimlerden dúziledi hám olar da álbette konstruktorlıq hújjetleriniń birden-bir sisteması talaplarına sáykes dúziledi. Álbette olar juwmaqlawshı xarakteristikalarǵa baylanıslı talaplar bolıp tabıladı. Lekin joybarlaw processi ishine názer salsaq hár bir aralıq prosedura hám sheshimler óziniń spetsifik (ayırıqsha) formalarında hám tillerinde orınlanadı. Avtomatlastırılǵan joybarlaw operatsiyaları hám proseduraların orınlawda bunday xarakteristikalar tiykarında joybarlaw ob'ektiniń matematikalıq modelleri jatadı. Sebebi avtomatlastırılgan joybarlaw processiniń tiykarǵı texnikalıq quralı elektron esaplaw mashinaları - tek ǵana formallastırılǵan matematikalıq modeller tiykarında kerek operasiyalardı orınlawı múmkin. Matematikalıq model degende matematikalıq ob'ektler kompleksi hám olar ortasındaǵı múnasábetler túsiniledi. Matematikalıq modeller jardeminde joybarlaw obe'ektınıń tiykarǵı qásiyetleri xarakterlenedi.
Sistemalı jantasıwda matematikalıq model topardına ob'ekt qásiyetleri tómendegilerde ańlatıladı: sistema qásiyetleri, sistema elementleriniń qásiyetleri hám sırtqı ortalıq qásiyetleri. Bul ózgesheliklerdıń cifrlı ańlatpaları parametrler dep ataladı. Sistema, sistema elementleri hám sırtqı ortalıq qásiyetleriniń sanlı muǵdarların sáykes túrde ob'ekttiń shıǵıw, ishki hám sırtqı parametrleri dep ataymız. Mısal ushın porshenli kompressor ushın tómendegilerdi keltirse boladı:
Shıǵıw parametrleri - kopressor ónimdarlıǵı, dvigatel quwatı, maksimal basım muǵdarı, cikller sanı, janılg'i sarpı;
Ishki parametrleri - qaqpaqlardaǵı hawaǵa qarsılıq koefficiyentleri, súykelisiw koefficiyenti, porshen júziniń geometriyalıq ólshemleri.
Sırtqı parametrler - sırtqı ortalıq temperaturası, basımı, shıǵıw sistemasınıń qarsılıgı.
Shıǵıw, ishki hám sırtqı parametrler sanların m, n, l lar menen, bul parametrler vektorların sáykes túrde Y= (y1, y2, …, ym), X= (x1, x2,.. ., xn), Q= (q1, q2, …, qn) menen belgilep, olar ortasındaǵı qatnasıqlardı tómendegishe ańlatsa boladı.
(7-súwret)

7-súwret. Joybar ob'ekt modeline tiyisli

Suwrette kórsetilgeni sıyaqlı sistema ózgesheligi onıń sırtqı hám ishki parametrlerine baylanıslı jáne bul baylanıslın tómendegishe jazsa boladı:

U= F (X,Q)(3.1)
Keltirilgen qatnas joybarlaw ob'ektiniń matematikalıq modeline mısalı bola aladı. Bunday model járdeminde ob'ekttiń shıǵıw parametrin X hám Q vektorlar parametrleri arqalı ańsatqana anıqlasa boladı. Lekin bunday modellerdi tek ápiwayı ob'ektler ushın ańsat shıǵarsa boladı. Kóbinese joybarlaw ob'ektinde júz beretuǵın processler tómendegi ulıwmalasqan qatnas penen ańlatıladı.
L v(z) = Q(z) (3.2)
Bunda L- processke sáykes operator (integral, differensial..., ); Z- ǵárezsiz (qálegen) ózgeriwshi parametr vektorı (bul parametr ulıwma alǵanda óz ishine waqtın hám keńisliktegi koordinatlardı aladı); v (z) - ǵárezsiz ózgeriwshenlerge salıstırǵanda berilgen funksiya. v- keńisliktegi ózgeriwshiler vektorı.
Olar joybarlaw ob'ektin fizikalıq hám informasion jaǵdayın ańlatadı.
Mısal ushın Nyuton nızamındaǵi (mdv/dt = G') tezlik hám kúsh G' keńisliktegi ózgeriwshiler esaplanadı.
Ámelde texnikalıq tapsırmalarda joybarlanatuǵın ob'ektke salıstırǵanda belgili texnikalıq talaplar berilgen boladı. Joybarlaw processinde mine sol talaplar hár dayım esapqa alınadı. Joybarlanatuǵın ob'ektke bolǵan bir neshe talaplar nátiyjesin vektor formada birlestirip TT = (TT, TT, …, TT_g1..., TT_ch) nı payda etiwi múmkin. Joybarlawda bunday talaplardan tiykarǵısı bolǵan, joybarlanatuǵın ob'ekt ózgesheligin ańlatiwshı shıǵıw parametrlari TTg belgili shártler tiykarında salıstırılıp barılıwı kerek
Y_g < TT_g (3.3)
yamasa
Y_g > TT_g (3.4)
Ayırım waqıtları bul norma (shegara ) eki tárepli teńsizliklerde bolıwı da múmkin TT_g < U_g < TT_g (3.5).
8, 9, 10 teńsizliklerdiń qollanılıwı múmkin bolǵan hallarǵa mısallar:
8 ge elektron apparatta quwat tarqalıwı, truboprovodtaǵń basımnıń joǵalıwı, dvigateldegi janılg'i sarpı;
9 ǵa paydalı jumıs koefficiyenti, dvigatel quwatı, kúshaytgirgich koefficiyenti;
10 ǵa optikalıq sistemanıń fokus aralıǵı, kúsheytkishtiń rezonans chastotası.


Kórgezbeli materiallar
Sorawlar

1. “Túsiw” baǵdarı daǵı joybarlaw

2. "Shıǵıw" baǵdarında joybarlaw
3. Interatsion usılda joybarlaw
4. Unifikaciyalastırıw
5. Ulgilestiriw
6. Joybar obiekti parametrleri
7. Joybar obiekti modeli
8. Joybarlanatuǵın ob'ektke talaplar.