Лекция №1 асосий кимёвий тушунчалар. Асосий синфлар

Rate = *[CIICL3][C12]1'2
Bundan ko‘rinadiki, tezlik [Cl?] ning kvadrat ildiz konsentratsiyasiga bogTiq 
boTadi. Masalan, Н’Ы 4 martta ortsa, tezlik 2 martta ortadi. Umumiy tartib esa 3/2 
boTadi.
Agar komponent konsentratsiyasi ortsa, tezlik kamaysa bu manfiy reaksiya 
tartibi ekanligidan dalolat beradi. Tezlik qonunida mahsulotlar ham boTsa, asosan 
manfiy tartib paydo boTadi. Masalan, atmosferik reaksiya uchun
Tezlik qonuni quyidagicha boTadi
Agar [O2] ikki martta ortsa, reaksiya yarim martta tezlashadi. Ushbu reaksiyada O3 
bo‘yicha ikkinchi tartib va O2 bo‘yicha manfiy birinchi tartib boTadi, demak umumiy 
tartib (2+(-1)=1) birinchi boTadi.
Reagentlar konsentratsiyasini o‘zgartirib reaksiya tartiblarini aniqlash.
Tezlik qonuni m a’lum boTishidan oldin reaksiya tartiblari topilgan. Haqiqiy 
reaksiyaga nazar solishdan oldin, A va V moddalar orqali bir reaksiyani ko‘rib 
chiqamiz: A + 2B — ►
С + D
Tezlik qonuni umumiy ko‘rinishda quyidagicha boTar edi
te z lik = klA]m W F
m va n konstantalarni topish uchun biz bir qancha tajribalar oTkazamiz, bunda 
biz bir reagent konsentratsiyasini o ‘zgartiramiz, boshqasi esa doimiy boTadi va har 
bir holat uchun boshlangTch tezlikka ta ’sirini oTchaymiz. 16.2 jadvalda natijalar 
keltirilgan.
7.1 jadval.
A va V o„rtasidagi reaksiya uchun bos] ilang‘ich tezlik
Tajriba
Boshlang ‘ich
Boshlang ‘ich
Boshlang ‘ich
tezlik
[A]
FBI
1
1.75 X ]()-J
2,50 x Ю-2
3 .0 0 X 1 0 “ 2
2
3 .5 0 x 10-3
5,00 x 10-2
3 .0 0 X Н Г 2
3
3 .5 0 x 10-3
2,50 x 10-2
6 ,0 0 x 10_;
4
7 .0 0 x IQ-3
5.00 x 10-2
6 ,0 0 x 10“
1. 
A ning tartibi m ni topish.
1 va 2 tajribalar solishtirilsa, unda A ikki martta 
ortadi va V o ‘zgarmaydi. Ularning tezlik qonunlarini bir biriga boTib biz m 
ni topishimiz mumkin: 
te z lik