Ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov

Takror ishlab chiqarish. 
Marks takror ishlab chiqarishning zarurligini, 
uning  mohiyatini,  shakllarini,  xususan,  takror  ishlab  chiqarishning 
kapitalistik  ijtimoiy  shakllarini  ko‘rsatgan.  Takror  ishlab  chiqarishning 
umumiqtisodiy  m a’nosi  shuki,  odamlar jamiyat  ehtiyojlarini  qondirish, 
ya’ni ulami iste’moli doimiy ravishda takror va takror bo'lib turishi tufayli, 
ishlab chiqarishning takrorlanishi, yangilanishi xarakteriga ega.  Umumiy 
iqtisodiy jarayon sifatida u oddiy takror ishlab chiqarish va kengaytirilgan 
(qo‘shimcha  mahsulot  yaratiladi)  shakllaridan  iborat,  ya’ni  ijtimoiy 
mahsulotni  bir  xil  miqdorda  ishlab  chiqaraverish  va  uni  ko‘paytirib, 
yaratish  jarayonidan  iborat  bo‘ladi.  Tabiiyki,  K.  Marks  bu  jarayonni 
kapitalistik tuzum nuqtayi  nazaridan o ‘rganadi va uni oddiy kapitalistik 
takror ishlab chiqarish va kengaytirilgan (qo‘shimcha qiymat yaratadigan) 
kapitalistik takror ishlab  chiqarish  ko‘rinishlarida bo‘lishini ta ’riflagan.
Ish  haqi. 
Marksizm  ta’limotiga  ko‘ra,  ish  haqi yollanma  ishchining 
ish  kuchi  qiymatining  puldagi  ifodasidir.  Ishchi  yaratgan  zaruriy 
mahsulotning  kapitalistik  ijtimoiy  shaklidir.  Marks  ta’biri  bo‘yicha,  bu 
tuzumda ish haqi har doim  zaruriy mahsulotdan miqdoran kam  bo‘ladi. 
Buning sababi, deb u ish kuchiga talabning uning taklifidan doimo ortiqcha 
bo'lishini  ko‘rsatadi.  Bundan  u  ishchilar  sinfi  qashshoqlashib  boradi, 
degan xulosa chiqargan.  Biroq bozor iqtisodiyotiga asoslangan jamiyatlar 
taraqqiyoti ko‘rsatdiki,  Marks xulosalari ilmiy va amaliy jihatdan noto‘g‘ri 
bo‘lib  chiqdi.
122

---