Ld physics leaflets Issiqlik haqida ta’limot

P2.2.1.1 
2 
 
LD Physics leaflets
 
1-rasm. Yakka plastina metodidan foydalanib,qurilish materiali namunasining issiqlik o’tkazuvchanligini aniqlash 
uchun qurilma. 
 
Kerakli asboblar va ashyolar 
1 Kalorimetrik kamera.......................................389 29
1 Kalorimetrik kamera uchun 
qurilish materiallari......... ……………………...389 30
1 Transformator 2 12 V; 120 Vt.........................521 25
1 Datchik-CASSY 2 ........................................ 524 013
1 CASSY Lab 2............................................... 524 220
1 NiCr-Ni Adapter S, Tip K ........................... 524 0673
2 NiCr-Ni – temperatura datchigi,
1.5 mm, Tip K…………………………………... 529 676
1 Biriktiruvchi simlar 19 A, 50 sm, 
qora, juft……......... …………………………….501 451
4 Biriktiruvchi simlar 32 A, 100 cm, 
qora………............. ……………………………..501 33
muz 
Yupqa plastikli plyonka
1 PK s Windows XP/Vista/7/8
Mazkur 
tajribada 
kameraning 
ichidagi 
qurilish 
materialini 
pastki 
qismining 
temperaturasi 
va 
kameraning tashqi qismining (bu holda muz) 
temperaturasi o’lchanadi.
Elektr plita ulanganidan sistema birdaniga 
issiqlik muvozanatiga erishmaydi. Temperatura
muvozanati holatida, temperaturalar farqini saqlash 
uchun, yetarli darajada uzoq vaqtdan keyin (taxminan 
1 soat) temperaturaning o’zgarishini yozib boring.
Ichki temperaturaning vaqt o’tishi bilan o’zgarishi 
temperaturaga va plyus qandaydir konstantaga 
proporsional: 
∆𝜗
∆𝑡
=
𝑎 ∙ 𝜗
+
𝑏
.
Bu tenglamaning vaqt funksiyasi 
ϑ
(t)
sifatidagi 
yechimi quyidagi ko’rinishga ega:
ϑ
(
𝑡
) =
𝜗
𝐼𝑀
− 𝜗
𝐹𝑎𝑟𝑞
∙ 𝑒
𝑡
𝜏
,
bu yerda, 
ϑ
IM
– issiqlik muvozanati holatidagi ichki 
temperatura, 
ϑ
Farq
= 
ϑ
IM
– 
ϑ
Bosh
temperaturalar farqi, 
τ
- vaqt doimiysi.
Issiqlik 
muvozanatida 
qurilish 
materiali 
namunasini qizlirilayotgan qismining temperaturasi 
quyidagi ko’rinishdagi funksiya bilan ifodalanishi 
mumkin:
f(x) = A - B
⋅
exp(-x/C), 
va 
u 
tajribadagi 
o’lchanayotgan 
temperatura 
qiymatlarini aks etiradi.
Mos keltirish uchun olingan parametr A 
berilgan temperaturaga aynan to’g’ri keladi. Kamera 
tashqarisida joylashgan muz, qurilish materiali 
namunasi ustining temperaturasini past va eng 
asosiysi doimiy qilib ushlab turadi. Ammo, bunda 
temperatura qiymatining kichik tebranishlari bo’lishi 
mumkin, shuning uchun tashqi temperaturaning 
qiymati o’rtachalashtiriladi va shu o’rtacha qiymatdan 
temperaturalarning farqini hisoblashda foydalaniladi. 
∆ϑ
= 
ϑ
IM
– 
ϑ
sovuq
. 
Va provardida issiqlik o’tkazuvchanlik hisoblanib 
topilishi mumkin.