Lazerlar va ularning amaliyjtdagi o'rni. Sh Sodiqova pdf pdf

---

IV BOB. LAZER NURI YORDAM IDA FIZIKANING
OPTIKA BO ‘LIM IGA OID NAM OYISH TAJRIBALARI
Fizikani chuqur o ‘rganadigan akademik litseylar imkaniyatidan
kelib chiqib, quyidagi namoyish tajribalari tavsiya etilmaqda.
\
Fizikani o ‘qitish jarayonida talabalaming fikrlash qobili- 
yatini rivojlantirish nuqtayi nazaridan namoyish tajribalaridan 
unumli foydalanish ijodkorlik uchun turli shart - sharoitlami 
yaratadi. 
Bizga 
ma’lumki, 
namoyish 
tajribalari 
nazariy 
xulosalaming to ‘g‘riligini amaliy tekshirishda yetakchi o ‘rin 
egallaydi. Foydalanishdagi namoyish tajribalarining xarakteri 
turlicha boMib, tanlanish uslubi o ‘qitish mohiyatiga bog‘liq bo‘lishi 
bilan birga namoyish tajribalariga qo‘yiladigan talablar asosida 
k o ‘rsatish maqsadga muvofiqdir.
Pedagogik tamoyillarga 
amal 
qilgan 
holda, 
quyida 
“Geometrik optika”, “YorugMik interferensyasi”, “YorugMik 
difraksiyasi”, 
“ YorugMikning qutblanishi” va “Lazer nurining 
xossalari va qoMlanilishi” ga oid namoyish tajribalarini optik 
kvant generatori (lazer) dan foydalangan holda ko‘rib chiqamiz.
4.1. Geometrik optika boMimiga oid namoyish tajribalar
1-namoyish tajriba.
 
YorugMikni to‘g‘ri chiziq bo'yiab
tarqalish qonunini namoyish qilish
Maqsad:
Bir jinsli muhitda yorugMikni to 'g 'ri chiziqli 
taiqalish qonunini namoyish qilish.
Qisqacha nazariyasi:
Kuzatishlar va tajribalar asosida 
yorugMikninng tarqalish qonunlari aniqlangan boMib, bunda 
yorug'iik nuri
tushunchasidan foydalanganlar. 
Nur -
bu yorugMik 
torqtladigan yo‘na!ishdir. Amalda yorugMik nurlanishi uchun 
tngjchk* tor yorugMik dastalaridan foydalaniladi, ular kichkina
155

---

tirqishli ekranlar yordamida hosil qilinadi. YorugMik shaffof bir 
jinsli muhitda to‘g‘ri chiziq b o ‘ylab tarqaladi. Bu qonunni tajriba 
yo‘li bilan lazer nuridan foydalangan holda ko ‘rsatishimiz mumkin.
Kerakli jihozlar:
Yarimo‘tkazgichli lazer, suvli shisha idish.
Tajribani bajarish tartibi:
M uhitda yorugiikning sochilishini kuzatish uchun oddiy 
vodoprovod suvi bilan toMdirilgan eni 
20 sm,
uzunligi 
50 sm
boMgan idishdan foydalaniladi. Idish kuzatuvchilar qatori b o ‘ylab 
joylashtiriladi. Talabalarni fikrini bir jinsli muhit boMgan suvli 
idishga qaratamiz. Suvga oz miqdorda sutni aralashtirib, lazer nuri 
yoMiga idishni qo‘yamiz. Oz miqdorda sut aralashtirilgani uchun 
idish ichidan o‘tayotgan lazer nurini sochilishini yorqinroq 
ko‘rishimiz mumkin. Lazer nuri suvli idishda to‘g ‘ri chiziq bo‘ylab 
tarqalayotganligini ko‘ramiz (4.1-rasm).