Landshaftshunoslik asoslari

10.6 LANDShAFTLARNI BAShORATLASh HAQIDA TUShUNChA. 
Har bir muayyan landshaft uziga xos muxit xosil kiluvchi geotizimdir. Shu 
bilan birga unda inson yashaydi va faoliyat ko‗rsatadi. Inson faoliyati va uning 
atrof muxitga ta‘siri XX asrning urtalaridan boshlab jadal va xilma xil tus oldi. 
Natijada atrof—muxit sezilarli darajada o‗zgara boshladi va ko‗pincha inson 
jamiyati xayoti uchun salbiy bo‗lgan oqibatlarni keltirib chikara boshladi. 
Ma‘lumki ular ilmiy tsxnika tarakiyoti kuchayib borgan sari yanada jadallasha 
bordi. Bunday o‗zgarishlarni va ularning salbiy oqibatlarining oldini olish 
asoratlarini bartaraf etish yoki iloji boricha kuchini kamaytirish uchun ularni 
oldindan kura bilish lozim bo‗ladi. 
Masalan, bironta yirik sanoat tugunini tashkil etish uzlashtirilgan maydonlar 
eki yirik sanoat tuguni tashkil etish yangi uzlashtirilgan maydonlar yoki yirik 
gidrotexnik inshootlarning foydalanish muddati 100-200 yilga muljallangan bulsa 
inson usha vaqt mobaynida ular qanday tabiiy va iktisodiy sharoitlarda ishlash 
lozimligi xususida ka‘lum bir tasavvurga ega bO‗lishi kerak. Chunki bunday 
kurishlar yokn inshootlar loynxalarining texnikhnktisodiy asoslarini ishlab 
chiqishda u yoki bu ob‘ektining istikboldagi asosiy texnikhmuhandislik bo‗lganlari 
xisobga olnishi shart. Kundalik xayotda fan, iktisod va siyosatning turli jabxalarida 
bugun kabul qilinayotgan turli xil xulosalar va karorlar kelajakning kO‗p 
xususiyatlarini bslgilab berishi mumkin. Shuning uchun ham landshaftlarning 
kelajakda qaysi yunalishda rnvojlanishi va qanday o‗zgarishlarga yuz tutishini 
oldindan aytib berish ya‘ni bashorat qilish landshaftshunoslar ilmiy faoliyatida 
aloxida ahamiyatga ega bO‗lishi lozim. 
Landshaftlarning 
kelajagini 
oldindan 
aytib 
berish 
bashorat 
qilish 
landshaftshunoslik fani oldida turgan dolzarb ammo murakkab va muammoli 
masalalardan biridir. Bu borada bajarilgan ilmiy nazariy ishlarning soni ham 
salmogi ham nisbatan katta emas. Bunday bashoratning moxiyati maemuni xatto 
qanday atalishi haqida ham turli fikr va muloxazalar mavjud. 
Keng ma‘noda olganda bashorat grekchadan kirib kelgan «Prognosis" 
atamasining tarjimasi bo‗lib qandaydir vokea xodisa jarayonlarning rivojlanish va 

---

134 
yakunidagi o‗zgarishlarni oldindan kura bilish demakdir. Umuman bashorat haqida 
aytilgan muloxazalarning birida bashorat qilish deganda kelajak haqida aynan 
kuzatib O‗rganishning iloji bulmagan ma‘lum turdagi xodisalar haqida ularning 
rivojlanish konuniyatlarini bilish asosidagina tassavvurga ega bO‗lish tushuniladi.