Лaбoрaтoриядa риoя қилиниши керaк бўлгaн xaвфсизлик теxникaси қoидaлaри

Алкадиенларнинг кимёвий хоссалари. Таъсирлашган қўш боғли бирикмаларнинг асосий хусусиятлари бўлиб, уларнинг ажратилган қуйи боғли бирикмаларга қараганда реакцион қобилияти кучлилиги ҳисобланади. Иккита таъсирлашган қўшбоғ ўзини худи яхлит тўйинмаган система каби тутади. Масалан, 1,4–бутадиенни хлорлашда бирикиши 1,4– ҳолатга содир бўлади, 2–3 ҳолатда еса янги қўшбоғ ҳосил бўлади:

Бутадиеннинг фақатгина кам қисми алкенлар каби реакцияга киришади:

Реакция икки босқичда оралиқ алил ионининг ҳосил бўлиши билан содир бўлади:

Таъсирлашган қўш боғли алкадиенларнинг махсус реакцияси бўлиб диен синтези (Дильс–Альдер реакцияси) ҳисобланади. Бу реакция алкенларни термик қайта ишлаганда аренлар ҳосил бўлиш реакцияси асосида ётади деб қаралади:

Нефт маҳсулотларида алкадиенларни миқдорий аниқлаш учун диенларнинг малеин ангидриди билан конденсация реакциясидан фойдаланадилар:

Таъсирлашган қўшбоғли диенларнинг муҳим хусусияти бўлиб уларнинг осон полимерланиши ҳисобланади. Баъзи диенларнинг полимерланишидан жуда узун занжирлар ҳосил бўлади:

Бу турдаги реакциялар синтетик каучук ишлаб чиқариш асосида ётади. Иккита алкадиен 1,3–бутадиен ва унинг гомологи 2–метил–1,3–бутадиен (изопрен) кўпроқ саноат аҳамиятига ега.
Алкинларнинг кимёвий хоссалари. Алкинлар юқори реакцион қобилияти туфайли кўпгина реакциялар–полимерланиш, бирикиш, конденсацияланиш ва бошқаларга киришади.
Ацетиленнинг п о л и м е р л а н и ш и шароитга қараб турлича кечади.
Ацетилен кумуш тузи катализаторлигида полимерланганда синтетик каучук учун муҳим хом ашё – винилацетилен ҳосил бўлади.
Реакция шароитига қараб дивинилацетилен ҳам ҳосил бўлиши мумкин:
Ацетилен полимерланиб ҳалқали бирикмалар (бензол, циклооктатетраен ва бошқалар)ни ҳосил қилади:

Ацетилэнга г а л о г е н н и б и р и к и ш реакцияси бир қатор еритувчиларнинг синтез қилишда ишлатилади:


Саноатда ацетиленни гидрохлорлаб пластмасса ишлаб чиқариш учун хом ашё бўлган мономер – винилхлорид олинади:

Ацетиленнинг г и д р а т а ц и я с и д а н ацетальдегид ҳосил бўлади. Реакция икки валентли симоб тузлари катализаторлигида боради (бу реакция М.Г.Кучеров томонидан кашф етилган ва унинг номи билан аталади):

Ацетальдегид сирка кислота, унинг ефирлари ва бошқа қимматли маҳсулотларни олиш учун хом ашё бўлиб ҳисобланади.