Laboratoriya temalari

LABORATORIYA TEMALARI
1-tema. Analitik, fizkolloid laboratoriyasında isletiletuǵın ásbaplar hám qáwipsizlik texnika qaǵıydaları menen tanısıw
Kerekli ásbaplar: stakanlar: 100 ml, 150 ml, 250 ml, 500 ml, voronka, shtativ, qısqısh, gaz gorelkası, filtr qaǵazlar, probirkalar, termometr, barometr, Kipp apparatı, kolbalar, shpatel, tigellar, eksikator, tárezi (tasları menen), gúyenshe, shınni kesesheler, shiyshe tayaqshalar, byuretkalar hám t.b.
Jumıs ornın úskenelew:
Hár bir studenttiń itibarsızlıq etiwi, ásbaplar menen jaqınan tanıw bolmaytuǵın, kislota hám sıltilerdiń ózgesheliklerin hámde qáwipsizlik texnikası qaǵiydaların jaqsı bilmesligi kewilsiz hádiyselerge sebep bolıwın bilip alıw zárúr. Sonıń ushın, shınıǵıwdıń birinshi kúninde-aq, hár qaysı student qawipsizlik texnikası qaǵıydaları menen tanısıp shıǵıwı hám oǵan qatań ámel qılıwı kerek. Ámeliy shınıǵiw atqarılatuǵın tiykarǵı orın jumıs stoli bolıp tabıladı. Jumıs stolı mudam taza bolıwı kerek. Tek qunt menen tuwrı islegende ǵana jumıs tabıslı shıǵadı, jumısqa dıqqacızlıq menen qaraw bolsa atqarılatuǵın jumıs nátiyjeleriniń qáte shıǵıwına sebep boladı.
Islep atırǵanda asıqpaslıq, reaktivlerdi tókpew hám shashıratpaw kerek. Eger, jumıs waqtında konsentrlengen kislota yamasa sılti eritpeleri tógilsea, laborantqa aytıw kerek. Kislotalar yamasa sıltilar tógilgen jaydi iqtiyat bolıp demde súrtiw hám suw menen juwiw, keyinınen kislota tógilgen orındı soda eritpesi menen, sılti tógilgen orındı bolsa, sirke kislotanıń 5% li eritpesi menen neytrallaw kerek.
Reaktiv salınǵan probirkalardı bir shtativten ekinshi shtativke ótkermeń hám probirkalardaǵı pipetkalardı bir probirkadan alıp ekinshisine salmań, sebebi bunda da jumıs rejimi buzıladı, reaktivler pataslanadı.
Ulıwma paydalanıw ushın qoyılǵan reaktiv hám ásbaplardı turǵan orınnan óz stolıńızǵa alıp barmań.
Shiyshe sınıǵı, qaǵaz, shırpı paqalı, isletilingen metallardı hám soǵan uqsas zatlardı rakovinaǵa taslamastan, onı astına qoyılǵan arnawlı ıdısqa (gúzege) taslań. Sonıń menen birge, isletilgen eritpe hám shókpelerdi de stol ústine qoyılǵan arnawlı ıdısqa qoyıń.
Tájiriybeni tuwrı orınlaw ushın reaktivlerdi kórsetilgen muǵdarda alıw kerek. Distillengen suw, spirt (spirt lampasındaǵı), gaz hám elektr energiyanı tejep jumsaw kerek.
Metallardı únemlew ushın reakciyaǵa kirispey qalǵan metall bólekshelerin suw menen juwıp, arnawlı qoyılǵan ıdısqa jıynaw kerek. Tártip hám puxtalıqtı jumıs jayında ǵana emes, bálki laboratoriyada da saqlaw kerek.
Ximiyalıq ıdıslar.
Shiyshe ıdıslarǵa qoyılatuǵın tiykarǵı talap olardıń ximiyalıq hám termikalıq turaqlılıǵın bolıp tabıladı. Ximiyalıq turaqlılıq — shiysheniń sılti, kislota hám basqa zatlardıń eritpelerin tarqatıw tásirine qarsı tura alıw ózgesheligi bolıp tabıladı.
Termik turaqlılıq — ıdısnıń temperaturanıń tez ózgeriwine shıdamlılıǵı bolıp tabıladı. Eń jaqsı shiyshe pireks esaplanadı. Ol ximiyalıq hám termik turaqlılıqqa iye, onı keńeyiw koefficiyenti kishi. Pireks shiyshesinde 80% kremniy (IV) oksidi bar.
Onı suyıqlanıw temperaturası +620°C. Bunnan jaqarı temperaturalarda tájiriybe alıp barıw ushın kvars shiyshesinen jasalǵan ıdıslardan paydalanıladı. Kvars shiyshe quramında 99, 95% kremnıy (IV) oksid bolıp + 1650°C de suyıqlanadi.
Laboratoriya ıdıslari, tiykarınan, TU (termik turaqlı), XU-1 hám XU-2 (ximiyalıq turaqlı) markalı shiyshelerden tayyarlanadı. Ápiwayı hám kalibrovka etilgen probirkalar ( 1-súwret) az muǵdardaǵi reaktivlar menen islewde qollanıladı. Reaktivtiń iyelegen kólemi probirka kóleminiń yarimınan artpaǵan bolıwı kerek.
Laboratoriya stakanlari (1-súwret) hár qıylı ólshemlerde shıǵarıladı (murınlı yamasa murınsız, ápiwayı yamasa ólshemli belgileri menen). Stakanlar hár qıylı laboratoriya jumısların orınlawǵa mólsherlengen.

1- súwret. Probirkalar : a — ápiwayı; b — kalibrovka qılınǵan.
Ximiyalıq stakanlar:
a — murınlı; b — murınsız; с — kalibrovka qılınǵan.
Laboratoriya ámeliyatlarında túrli ólshem hám formadaǵı kolbalar keń qollanıladı (túbi jalpaq, túbi domalaq hám konussıyaqlı) (2- súwret).

2- súwret. Kolbalar:
a — túbi jalpaq; b — túbi domalaq; с — konussıyaqlı.
Vyurs kolbası 60—80° múyeshte iyilgen shiyshe naysha tárizli túbi dumalaq kolba (3- súwret). Onnan gaz alıwda, atmosfera basımında suyıqlıqlardı aydawda paydalanıladı. Domalaq túpli kolbalar hár qıylı: keń hám tor moyınlı, uzın hám kelte moyınlı, bir, eki, úsh hám tórt moyınlı boladı. Nay shıǵarılǵan, deflegmator ornatılǵan, nasadka ornatılǵan, domalaq túpli kolbalar aydawdıń túrli hallarında isletiledi.