Laboratoriya mashg‘uloti -3

Laboratoriya mashg‘uloti -3.

Past molekulali (C₁–C₄) alkenlar odatdagi sharoitda – gazlar. C₅–C₁₆ tarkibli alkenlar – suyuqliklar, yuqori molekulali alkenlar qattiq moddalardir.

Past molekulali alkenlarning ba’zi bir xossalari 9.3 jadvalda keltirilgan. Kritik haroratning ko‘rsatkichlaridan ko‘rinib turibdiki, etilenni past harorat va yuqori bosim ostidagina suyuqlikka aylantirish mumkin, boshqa alkenlarni suyuqlikka aylantirish uchun yuqori harorat ta’sir etib suv bilan sovutib turish kerak.

Sanoat miqiyosida neftni qayta ishlash jarayonlarida alkenlar– alkanlar bilan aralashma tarzida hosil bo‘ladi. Ularning xossalari sezilarli darajada farq qiladi, bu esa aralashmalarni ajratishda hamda individual moddalarni ajratib olishda qo‘llaniladi. Normal tuzilishli 1–alkenlar tegishli alkanlarga qaraganda pastroq qaynash hamda suyuqlanish haroratiga va yuqoriroq zichlik hamda sindirish ko‘rsatkichiga yega.

Tarmoqlangan alkenlar boshqa izomerlarga qaraganda yuqoriroq qaynash hamda suyuqlanish haroratiga va yuqoriroq zichlikka egadirlar. Alkenlarning sis– izomerlari trans– izomerlariga qaraganda yuqoriroq harorat bilan xarakterlanadi.

Asetilen odatdagi sharoitda gaz; –83,8 ⁰C, 0,1 MPa da kondensatsiyalanadi; kritik harorati 35,5 ⁰C; kritik bosimi 6,2 MPa. Boshqa gaz holdagi uglevodorodlar kabi asetilen havo hamda kislorod bilan portlovchi aralashmalarni hosil qiladi, bunda alanga tarqalishi konsentratsion chegarasi juda keng– havo: C₂H₂ aralashmasining hajmiy nisbati 1:2,0 dan 1:81 gacha bo‘ladi.

Asetilenning portlovchiligi uning ba’zi metallar (Cu, Ag) bilan portlovchi moddalar–asetilenidlar hosil bo‘lishi bilan kuchayadi.

9.3–jadval

Suyuq alkenlarning fizikaviy xossalari

Uglevodorod	p, кг/м^3	Tsuy ^0С	Tqay. ^0С
Pentan	626,0	–129	36
1–Penten	641,0	–165	30
2,3–Dimetil–2–buten	708,8	–75	73
1–Geksan	674,0	–140	63

Asetilen boshqa asosiy texnik xossasi uning suv hamda organik moddalarda eruvchanligi bo‘lib hisoblanadi, bu esa uni olish, saqlash va ayniqsa suyultirilgan gazli aralashmalardan ajratib olishda kata ahamiyatga ega.