Laboratoriya ishlari №1 Suv havzalarida erigan kislorod miqdorini aniqlash Ishning maqsadi

Laboratoriya ishlari № 1
Suv havzalarida erigan kislorod miqdorini aniqlash
Ishning maqsadi: turli ifloslanish darajadagi suvlarda Winkler usuli bo'yicha erigan kislorod miqdorini aniqlashni o'rganish.
Nazariy ma'lumotlar
Suvda erigan kislorod miqdori suv havzalari sanitariya holatining asosiy gidrokimyoviy ko'rsatkichlaridan biri bo'lib, suvni o'z-o'zini tozalash jarayonlarini aniqlaydi.

Suv omborlarini o'z-o'zini tozalash biologik, fizikaviy va kimyoviy jarayonlarning butun majmuasini anglatib, chiqindi oqova suvlar bilan kiritiladigan va Aborigen organizmlarning parchalanishi natijasida hosil bo'ladigan ifloslantiruvchi moddalardan ozod bo'lishga olib keladi.

Suv havzalarining o'z-o'zini tozalashiga quyidagi omillar katta ta'sir ko'rsatadi: geografik joylashuv, geologiya, suv havzasining xususiyatlari, unga kiritilgan chiqindi suvlar miqdori va tarkibi, atmosfera bosimi va suv harorati.

Rezervuarning biologik o'z-o'zini tozalash jarayonida ikki bosqich mavjud: anaerob va aerob.

Anaerob faza asosan bakteriyalar va ba'zi organizmlarning hayotiy faoliyati tufayli organik moddalarni parchalab tashlaydigan oraliq mahsulotlarni hosil qilish bilan tavsiflanadi.

Aerobik sharoitda organik moddalarning parchalanishi ko'plab turli xil gidrobiont guruhlar, birinchi navbatda, infuzoriyalar, kolovratkalar, yo`sunlar va plankton va bentosning boshqa organizmlarini o'z ichiga oladi.

O'z-o'zini tozalash jarayonlarida fotosintez qiluvchi organizmlarning muhim rolini birinchi marta professor S. N. Stroganov (1914) ko'rsatdi. So'nggi yillarda fitoplankton va yuqori suvli o'simliklar bakteriyalarning antagonistlari sifatida nafaqat organik moddalarni minerallash jarayonlarida, balki suv omborlarining sanitariya - gigiyena holatini shakllantirishda ham muhim rol o'ynaganligi ko'rsatildi.

Suv havzalari pestitsidlar va sanoat oqovalari bilan ifloslantirilganda, shu jumladan oson oksidlovchi birikmalar ishtirokida erigan kislorod miqdorining keskin pasayishi kuzatiladi, fotosintezlanadigan organizmlar zaharlanadi, hamda suv ombori kislorod bilan ta'minlaydigan manbani sezilarli darajada kamaytiradi.

Kislorod kontsentratsiyasining pasayishi denitrifikatsiya va vodorod sulfidli fermentatsiya jarayonlarini faollashtirish, pastki qatlamlarning organik moddalarining eruvchanligini oshirish, Fe, Mn, Si va boshqa elementlarning harakatchanligini oshirish bilan birga sodir bo`ladi. Bularning barchasi suvning organoleptik xususiyatlarini va suv havzasining gigienik holatini sezilarli darajada yomonlashtiradi.

Ichimlik va maishiy foydalanish uchun qo`llaniladigan suvda erigan kislorodning konsentratsiyasi yilning har qanday davrida kamida 4 mg / l bo'lishi kerak.
Uskunalar va reaktivlar:

1. Darajalangan kolbalar va probkalar;

2. 0,5; 1; 2; 5 mlli pipetkalar;

3. 25 mlli buretkalar, shtativlar bilan.

4. Reagentlar uchun idishlar;

5. Suv namunasini olish uchun ishlatiladigan yupqa rezinali trupka;

6. Natriy tiosulfat Na₂ S₂ 0₃;

7. Marganets sulfat MnS0₄ yoki marganets xlorid MnCl₂;

8. Kaliy iodidning KI ishqorli eritmasi;

9. Sulfat yoki xlorid kislota eritmasi;

10. 1% kraxmal eritmasi.
Reagentlarni tayyorlash:
1. 100 ml suv (H₂O) da marganets sulfat yoki marganets xlorid eritmasi-48 g va 42,2 g eritiladi;

2. Kaliy yodidning ishqorli eritmasi: 70 g kaliy gidroksidi yoki 50 g natriy gidroksidi va 15 g kaliy yodid suvda eritiladi va distillangan suv bilan 100 ml gacha keltiriladi;

3. Kimyoviy sof sulfat kislota eritmasi (1: 3 – 1qism kislota + distillangan suv 3 qism) yoki kimyoviy toza xlorid kislota (1:1).

4. Natriy tiosulfat, 0,02 N eritmasi: 5 g kimyoviy toza kristal holatidagi tiosulfat suvda eritiladi va yangi qaynatilgan va sovutilgan distillangan suv bilan 1 litrgacha etkaziladi.

Aniqlash jarayoni:
1. Suv namunasi 100-250 ml hajmli darajalangan kolbaga olinadi. Atmosfera kislorodining kirishiga yo`l qoy`maslik ehtiyot choralari ko`riladi.

2. O'sha soatda kislorod namunasni olish orqali aniqlanadi. Buning uchun maxsus pipetka orqali 0,5-1 ml marganets sulfat eritmasiga quyiladi. boshqa bir shunday pipetka bilan 0,5-1 ml kaliy iodidning ishqorli eritmasi kolbaning yuqori qismiga quyiladi.

3. Kolba og`zi propka bilan yopilib , taxminan 15 marta silkitiadi.

4. Hosil bo`lgan marganets oksidining hosil bo'lgan cho'kmasi pastga tushgunga qadar kolba tinch qoldiriladi;

5. Cho'kmani eritish uchun 2 ml sulfat kislata eritmasi yoki 3 ml xlorid kislota eritmasi kolbaga quyiladi;

6. Kolbadagi eritma hajmi 300 ml bo`lgan, boshqa kolbaga quyiladi;

1. 
   Eritma natriy tiosulfatning 0,02 N eritmasi bilan titrlanadi, uzluksiz aralashtirish – hisobidan toki eritma sariq rangga kirguncha, keyin 1 ml kraxmal eritmasini qo'shib va ko'k rang yo'qolguncha eritmani titrlash davom ettiriladi.
   

Tahlil natijalarini hisoblash:
Erigan kislorodning mg/l (X) miqdori quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:

Bu erda 8 kislorodning ekvivalenti;

natriy tiosulfat 0,02 N eritmasining normalligi;

n- natriy tiosulfat 0,02 N eritmasini ml titrlash uchun ketgan hajmi;

V₁- o'rganish uchun olingan namuna hajmi, ml;

V₂- (1-2 ml) reaktivlarni cho`ktirish uchun olingan hajmi.

Nazorat savollari:
1. Suv havzalarining o'z-o'zini tozalash deganda nimani tushunasiz?

2. Tabiiy suvlarda erigan kislorod kontsentratsiyasining pasayishi nimasi bilan xavfli?