Laboratoriya ishi passiv va aktiv quyosh suv isitgichlarining ish

---

№2-LABORATORIYA ISHI 
PASSIV VA AKTIV QUYOSH SUV ISITGICHLARINING ISH 
JARAYONINI O‘RGANISH 
Ishning maqsadi:
Passiv va aktiv quyosh suv isitgichlari, ularning tuzulishi, 
ishlash printsipi, va qo’llanilishi haqida umumiy ma’lumotga ega bo’lib, passiv va 
aktiv quyosh suv isitgichlari ish jarayonini
 
o’rganib amaliy jihatdan hisoblab 
chiqishni o’rganadi. 
Tayanch iboralar: 
Issiqlik ta’minoti, Quyosh energiyasi, Quyosh nuri oqimi, 
Quyosh isitish tizimlari, passiv sistema, aktiv sistema, foydali ish koeffitsent, bak-
akkumulyator, Quyosh kollektori, erning kengligi. 
Kerakli jihozlar: 
Tajriba natijalarini aniqlash uchun Passiv va aktiv suv 
isitgichlari, haroratni o’lchash uchun termometrlar. 
Ishning davomiyligi – 4 soat. 
1.
 
NAZARIY MA’LUMOTLAR 
Issiqlik ta’minotida quyosh energiyasidan amalda foydalanish samaradorligi
quyidagi prinsiplarga asoslangan:
-
muayyan obyektga bog‘lanishi, ya’ni uning vazifasi hamda konstruktiv, 
qurilish va me’morchilik xususiyatlarini hisobga olgan holda; 
-
issiqlik yuklamasining o‘ziga xos xususiyati, radiatsiyali-iqlim va
geografik sharoitlari; 
-
iqtisodiy va texnikaviy imkoniyatlari, boshqa energiya manbalarining
mavjudligi; 
-
uyg‘unlashtirilgan, o‘rinbosa oladigan issiqlik ta’minoti tizimlaridan
foydalanish imkoniyatlari; 
-
sotsial-maishiy sharoitlar, milliy va maxaliy an’analar.
Quyosh isitish tizimlarining turlari ko‘p bo‘lishidan qat’iy nazar, ularni ikki, 
ya’ni passiv va aktiv guruhlarga ajratish mumkin. Passiv tizimlarda QEK va issiqlik 
akkumulyatori vazifasini binoning tо’siq konstruksiyalari bajaradi, quyosh 
energiyasi bilan isitilgan havoni uzatish esa odatda tabiiy konveksiya yo‘li bilan 

---

amalga oshiriladi. Passiv sistemalarda binoga uning katta oynasi orqali
tushayotgan quyosh nurini janub tomondagi bino devorlari va poli bevosita tutib 
olishini ta‘minlashga mо’ljallangan bо’ladi, uning issiqlik tо’plash va saqlash
miqdori devor, pol va suv tuldirilgan idish massasiga bog’liq yoki binoning
janub tomonida о’rnatilgan qurilma, bino ichiga issiqlikni uzatish qurilmasi 
miqdoriga va sifatiga bog’liq.
Tungi yoki quyosh bо’lmagan vaqtlarda binoning issiqlik yо’qotishini
kamaytirish uchun binoning yorug’lik qaytaruvchi yuzasida issiqlikni tutib
qoladigan issiqlik izolyatori bilan (panjara, tо’siqlar va boshqalar) ham
jixozlanishi ta‘vsiya qilinishi mumkin.
Izolyatsiya darajasi yuqori bо’lgan, quyosh nuri kо’p miqdorda bо’lgan va 
tashqi havoning о’rta meyorda bо’ladigan hududlarda passiv quyosh bilan isitish 
tizimi oynalar bо’lganda, bino poli va shifti о’rtasida havo sirkulyatsiyasi uchun 
yetarli oraliq bо’lganda issiqlik tо’plash samaradorligi yuqori bо’ladi.
Bunda sistemaning foydali ish koeffitsenti 40% gacha borishi mumkin.
Passiv quyosh isitish tizimlarining ishlash prinsipi quyidagi jarayonlarga, 
ya’ni shaffof qoplama bilan himoyalangan va qoraytirilgan sirtlarga quyosh 
nurlanish energiyasini to‘plashga va ularni qizdirishga, issiqlik o‘tkazuvchanlik va 
erkin konveksiya orqali issiqlikni isitiladigan honaga uzatishga asoslangan. Passiv 
tizimlar binoning konstruksiya elementlaridan va issiqlik yo‘qotishlarni kamaytirish 
chora-tadbirlaridan kompleks foydalanish asosida amalga oshiriladi. Passiv 
tizimlarda issiqlik tashuvchi sifatida havo xizmat qiladi.

---

A B 2 V 
2 2 
1 1 1
3
G 5 D
4 
6