Laboratoriya ishi laboratoriyada ishlashda rioya qilinadigan xavfsizlik texnikasi qoidalari

O’tga xavfli va portlovchi moddalar bilan ishlash qoidalari
Laboratoriyada ishlatiladigan reaktivlarning ko’pi reaksiya natijasida xosil bo’ladigan oraliq maxsulotlar, hamda reaksiyaning bug’, gaz, qattiq va suyuq xolatdagi maxsulotlari tez alangalanuvchi va yonuvchan moddalardir. Ba’zi moddalar portlovchan, ba’zilari esa xavo bilan aralashganda portlovchi aralashmalar xosil qiladi.

1. 
   Efir, petroley efir, atseton, uglerod sulfid, benzol va boshqa oson alangalanadigan moddalarni gorelka alangasida, elektr plitkalarda, ochiq idishda bug’latish va qizdirish mumkin emas. Oson alangalanadigan suyuqliklar suvli sovutgich ulangan kolbada oldindan isitib qo’yilgan suv xammomi bilan isituvchi asboblardan uzoqda isitiladi.
   
2. 
   Oson alangalanuvchi moddalar (efir, apetroley efir, atseton, uglerod sulfid, benzol, spirt) suvli sovitgichli asbobda xaydash protsessi borayotgan joydan uzoqda isitib keltirilgan suv xammomi yordamida xaydaladi.
   
3. 
   Oson alangalanuvchan moddalar solingan asboblarni bir-biridan ajratishdan oldin ular yaqinidagi gorelkalarni o’chirish kerak.
   
4. 
   Oson alangalanuvchan moddalarni kanalizatsiyaga axlat, solinadigan chelak va yashikka to’kmaslik kerak. Ularga tasodifan chaqilgan gugurt cho’pi tashlansa, yong’in chiqishi mumkin.
   
5. 
   Oson alangalanuvchan moddalarni oxirigacha xaydamaslik kerak, chunki ko’p moddalar (dietil efir, dioksan) portlovchi peroksidlar xosil qiladi. Ular qizdirilganda va xavo ta’sirida portlaydi. Efir bug’i xavodan og’irroq bo’ladi va pastga tomon tushadi. SHuning uchun sovitgich yaxshi ishlanmaganda yoki efir qattiq qaynab ketganda efir bug’lari ko’p miqdorda chiqib atrofga tarqaladi. SHu vaqtda atrofda ochiq gaz alangasi bo’lsa yong’in chiqishi va portlashi mumkin.
   
6. 
   Natriy metallining ustidagi efir va alangalanuvchan moddalarni xaydash uchun kolba suv xammomida emas, qum xammomida qizdiriladi.
   
7. 
   Organik erituvchi (dioksan, efirlar) larni ishlatishdan oldin ular tarkibida peroksidlar bor-yo’qligini tekshirib ko’rish kerak.
   
8. 
   Vodorod bilan ishlashda shuni esda tutish lozimki, vodorod havo bilan aralashganda portlaydi. SHuning uchun quyidagilarga amal qilish kerak:
   

a) vodorod bilan ishlashda asbobning germetikligini tekshirib ko’rish kerak:
b) asbobning ichidagi havo vodorod oqimi bilan siqib chiqarilganidan keyin vodorodning tozaligini tekshirib ko’rish kerak. Probirkaga yig’ib olingan vodorod toza bo’lsa, yoqib ko’rilganda ovozsiz yonadi;
v) vodorodning tozaligi aniq bo’lgandan keyingina vodorod to’ldirilgan asbobni qizdirish mumkin:
g) tajriba tugagach, qizdirish to’xtatiladi va asbob vodorod oqimida sovitiladi.