Laboratoriya ishi №7 oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari borishiga muxitni ta’siri. Ishning maqsadi

Oksidlanish darajasi nima? Element atomi (yoki ion) ning oksidlanish darajasi deb, shu elementni o’z tarkibida saqlagan molekula faqat ionlardan iborat deb faraz qilinsa va molekula umumiy zaryadning yig’indisi nolga teng bo’lishi uchun har bir element atomining (ionining) ayni paytdagi rasmiy (formal) zaryadi qiymatiga aytiladi.
Shuni unutmaslik kerakki, elementning oksidlanish darajasi uning valentligidan farq qiladi. Bu farqni kuyidagicha tushuntirish mumkin.
Valentlikning ishorasi (musbat yoki manfiy) bo’lmaydi. Ma’lumki, valentlik biror elementning ikkinchi element bilan nechta qutbsiz yoki qutbli kovalent bog’lanish hosil qilish qobiliyati. Shunga ko’ra biz bu elementning valentligi musbat, ikkinchisiniki manfiy deb ayta olmaymiz;

• 
  valentlik nolga teng bo’lmaydi;
  
• 
  elementlar oksidlanish darajasining ishorasi umuman olganda, musbat, nol va manfiy, qiymati esa rasmiy ravishda butun yoki kasr songa teng bo’lishi ham mumkin.
  

Elementlarning oksidlanish darajasini aniqlashda doimo quyidagilarni yodda tutish kerak:

• 
  oddiy moddalarning oksidlanish darajasi doimo nolga teng;
  

- davriy sistema 1 guruh asosiy guruhchasidagi elementlarning birikmalarida oksidlanish darajasi doimo + 1 ga teng, II guruh asosiy guruhchasi elementlariniki + 2 ga teng, vodorodning oksidlanish darajasi metall gidridlari (NaH, CaH₂, AlH₃) da – 1 ga, boshqa hamma hollarda + 1 ga teng, kislorodning oksidlanish darajasi ftorli birikmalarda + 2 ga teng, boshqa birikmalarda (-2) ga, peroksidlarda (-1) ga teng.
Umuman, elementning oksidlanish darajasi ikki holatda o’zgaradi. Birinchisi: elektron qabul qilganda uning oksidlanish darajasi kamayadi. Bu jarayon qaytarilish jarayoni deyiladi va uning elektron tenglamasini quyidagicha yozish kerak;
E⁰ + ne E^-n
Elektron beruvchi atom (ion) qaytaruvchi, elektron qabul qiluvchi atom (ion) oksidlovchi. Qaytaruvchi vazifasini odatda barcha metallar: Na, K, Li, Ca, Mg, Fe, Cu, Zn, Al, vodorod gazi va xlor ioni Cl^- , yod ioni J^- , oltingugurtning S^2- ioni (sulfid ioni), ammiak molekulasi - NH₃, “is gazi” CO, uglerod C kabilar bajaradi.
Ikkinchi holda element elektron berganda uning oksidlanish darajasi oshadi. Atom yoki ionning elektron berish jarayoni oksidlanish jarayoni deyiladi va buni quyidagicha yozish mumkin:
E⁰ - ne E⁺ⁿ
Oksidlovchilar tarkibida yuqori oksidlanish darajasidagi atomlar saqlagan molekula yoki ionlar, metallmaslarning atomlari bo’lishi mumkin. Bularga: O₂, Cl₂, Fe⁺³, KMnO₄, H⁺, HNO₃, H₂SO₄, H₂O, O₃, Na₂CrO₄, K₂Cr₂O₇, PbO₂kabilar misol bo’ladi.