Laboratoriya ishi №6 O‘zgarmas tok dvigatelini tekshirish

---

LABORATORIYA ISHI № 6 
O‘ZGARMAS TOK DVIGATELINI TEKSHIRISH
 
1.Ishdan maqsad. 
Tajriba yo‘li bilan (generatordan olingan energiya hisobiga) doimiy tok 
elektrodvigatelini teskari aylantirish va tez to‘htatishni o‘rganish. 
2.Ishni tushuntirish. 
Xalq xo‘jalik ishlab chiqarish sharoitida doimiy tok dvigatellari 
asosan maxsus quril malarda, ishchi mashinalarni sinashda va elektrokaralarda ishlatiladi. 
Elektrodvigatelni teskari aylantirish uchun yakor toki yoki magnit oqimini yo‘nalishini 
o‘zgartirish kifoya. Dvigatelni 
 
Doimiy tok matorlarini ulanish sxemasi.
tez to‘htatish uchun esa yakor zanjiriga qarshilik ulanadi va yakor qarama-qarshi ulanadi. 
Dvigatelni teskariga aylantirish uchun yakor zanjiri qarama-qarshi ulanadi. Bunday ulanganda, 
yakorda 
(20…40) I
n
tok hosil bo‘ladi. Shuning uchun rubilnikni teskari ulash jarayonida yakor 
zanjiriga qo‘shimcha qarshilik 
R
kk
ulash yordamida, tez to‘htatish da esa yakor zanjiri tarmoqdan 
tok olmay o‘z-o‘zidan tashqi qarshilik 
R
tk
ga tok beradi. Tok yo‘nalishini o‘zgartirish natijasida, 
shu tok hosil qilgan moment yakorni aylanishiga qarshilik ko‘rsatadi. Tok miqdori qancha katta 
bo‘lsa, (qarshilik miqdori shuncha oz bo‘ladi) 
M
kar
shuncha katta bo‘ladi, 
M
t
= KFI
tg
demak 
dvigatel shuncha tez to‘htaydi. 
3.Ishni bajarish tartibi. 
1.Dvigateldan ma’lumotlar yozib olinadi. 2.Chizmadagi sxema yigiladi va teskari aylantirish 
bajariladi. 3.Shu chizma bo‘yicha qarama-qarshi ulash yo‘li bilan tez to‘htatiladi. 
4.Chizmadagi 2-sxema yigilib dinamik tez to‘htash tajribasi o‘tkaziladi va natija jadvalga 
yoziladi.
R Ом 
100
 
50 
25 
10 
5 
3 
t сек 
3
 
5 
8 
10 
13 
15 
4.
O‘z-o‘zini tekshirish savollari. 
1. Doimiy tok dvigateli qanday printsipga asosan ishlaydi? 2. Doimiy tok dvigateli 
konstruktsiyasi kanday? 3. Doimiy tok dvigateli mexanik xarakteristikasi qanday?