Laboratoriya ishi №3

LABORATORIYA ISHI №3

MAVZU: SUYUQLIKLARNING FIZIKAVIY XOSSALARINI O‘RGANISH. SUYUQLIKLARNI MEXANIK XUSUSIYATINI ANIQLASH


Ishdan maqsad: suyuqliklarning fizikaviy xossalarini o‘rganish. Suyuqlikning sirt tarnglik koeffitsentini tomchi uzilish usuli bilan aniqlashni o‘rganish.
Kerakli asboblar: byuretka, idishcha, tekshiriladigan suyuqlik, distillangan suv solingan idishlar, texnik torozi, tarozi toshlari, termometr.



VAZIFALAR:
1-QISM
1. Ishni bajarishdan oldin nazariy qismi bilan tanishib chiqing.
Sirtni chegaralab turuvchi konturning birlik uzunligiga ta’sir etuvchi sirt taranglik kuchiga sirt taranglik koeffitsenti deyladi:
birligi SI sistemasida
Bunda F – sirt taranglik kuchi, l – sirtni chegaralab turuvchi konturning uzunligi. Bundan F=∙l. Sirt tarangalik kuchi, suyuqlikning sirtidagi molekulalarning quyi qatlamidagi molekulalar bilan o‘zaro ta’siri natijasida hosil bo‘lib, sirtiga urinma bo‘ylab yo‘naladi, hamda sirtni qisqartirishga harakat qiladi.
Tibbiyot amaliyotida sirt taranglik koeffitsentini aniqlash uchun tomchi uzilish usulidan foydalaniladi. Ingichka teshikdan yoki vertikal naydan suyuqlikni sekin oqib tushayotgan tomchi hosil bo‘ladi.

Tomchi uzulish paytida sirt taranglik kuchi F tomchining og‘irlik kuchi P_og’ ga teng bo‘ladi, ya’ni, F=P_og’. F=2r bo‘lagni uchun P_og’=2r, bunda:
r – tomchi bo‘yinchasining radiusi
 – sirt taranglik koeffitsenti.
Agar ikki xil suyuqlik byuretkaga ketma-ket solinsa, u holda har bir suyuqlik tomchisi uchun quyidagi ifodani yozish mumkin.
- distillangan suv uchun
- tekshiriluvchi suv uchun
Bu ifodalarni hadma- had bo‘lib, quyidagicha hosil qilamiz:
bunda bir hil hadlarni qisqartirib ni hosil qilamiz va undan ishchi formulani hosil qilamiz
Bu ishchi formulada va mos ravishda tekshiriluvchi suyuqlik va distillangan suvning sirt taranglik koeffitsentlari. P₀ – bir tomchi suvning og‘irligi.
P – bir tomchi suyuqlikning og‘irligi.
[N/m] berilgan temperaturadagi suvning sirt taranglik koeffitsenti jadvaldan olinadi.
2. Byuretkani tozalab yuving, unga distillangan suv quying.
3. Texnik tarozini sozlab bo‘sh idishning og‘irligi “P₁” ni o‘lchang.
4. Distillangan suv tomchisining tushish tezligini shunday tanlab olish kerakki, tomchilar sonini sanash mumkin bo‘lsin. Byuretka tagiga bo‘sh idishni quyib, unga 100 tomchi suv tomizish kerak, ya’ni “n” ni sanash kerak.
5. “n” ta distillangan suv tomchisi solingan idish og‘irligi P₂ ni o‘lchang.
6. Distillangan suvning “n” tomchisining og‘irligi P₂–P₁ ni va bitta tomchisining og‘irligi P₀ ni hisoblang:

7. Byuretka va idishdagi suvni to‘kib quruq qilib arting.
8. Byuretkaga tekshirilayotgan suyuqlikni soling va idishga “n” ta tomchi tomizing. “n” ta tekshirilayotgan suyuqlik tomchisi solingan idish og‘irligini P₃ deb belgilang.
9. Tekshirilayotgan suyuqlikning “n” ta tomchisining og‘irligi P₃–P₁ ni va bitta tomchisining og‘irligi P ni hisoblang:

10. Tekshirilayotgan suyuqlikning idishchadan va byuretkadan suyuqlik turgan idishga soling va ish joyingizni yig‘ishtirib qo‘ying.
11. Olingan natijalarni jadvalga kiriting.