Laboratoriya ishi №2 Zamonaviy operatsion tizimlarni o’rnatish. Linux operatsion tizimlari dasturiy ta’minotining tarkibi. Ishdan maqsad

Linux (Ubuntu) Operatsion tizimida foydalanuvchi qaydnomalarini yaratish

Ishning boshlanishi

Linux operatsion tizimida 2 xil holatda foydlanuvchi qaydnomasi yaratiladi:

Команда sudo ( substitute user and do, подменить пользователя и выполнить )

1. Ubuntu OTda Foydalanuvchi qayd yozuvini yaratish buyruqlari:

Gruruhga foydalanuvchini qo’shish:

sudo gpasswd -a user test

Gururhni o’chirish:

sudo gpasswd -d user  test

Sudoers ga foydalanuvchi qo’shish

sudo adduser user_name sudo

ИЛИ

sudo adduser user_name admin

Если группа sudo не существует, или вы хотите создать свою собственную группу, используйте следующие команды:

Сначала создаем группу, используя следующую команду:

sudo addgroup group_name

Затем добавим эту группу в файл sudoers, откроем этот файл с помощью следующей команды:

sudo visudo

и добавим следующую строку в конец файла (сохраним файл и выйдем).

%group_name ALL=(ALL:ALL) ALL

Если вы хотите дать root-права какому-либо пользователю, добавьте эту строку в файл sudoers:

user_name ALL=(ALL:ALL) ALL

root-пользователь в Ubuntu

По умолчанию, зайти в систему Ubuntu под пользователем root невозоможно. Если же пользователь root необходим, то чтобы его включить, надо задать пароль. Откройте терминал и выполните команду:

sudo passwd root

Далее вам надо будет ввести пароль вашего текущего пользователя, под которым вы вошли в систему, а затем задать пароль для пользователя root.

• 
  sudo adduser test –foydalanuvchi nomi ko’rsatiladi
  
• 
  sudo groupadd foo – foydalanuvchi qayd yozuvlarini guruhlash
  
• 
  sudo deluser username – foydalanuvchi qayd yozuvini o’chirish
  

Ubuntu OTda foydalanuvchilar configuratsiyasi quyidagicha:

/etc/login.defs –direktoriyada joylashadi.

Fayllari:

• 
  /etc/group – Foydalanuvchi qayd yozuvi guruhlari haqida malumot
  
• 
  /etc/login.defs- parollarni configuratsiyasini namoyon qilish (Shadow password suite configuration)
  
• 
  /etc/passwd - Foydalanuvchi qayd yozuvi haqida malumot
  
• 
  /etc/shadow – havfsiz foydalanuvchi qayd yozuvlari
  
• 
   /etc/pam.d/common-password - Ubuntu требует минимальную длину пароля в 6 символов
  
• 
  sudo chage -l username - Для простого просмотра текущего статуса учетной записи пользователя используйте следующий синтаксис
  

Parol Tanlash

Parol Hafsizligi shifrlash algoritmi kalit so’zi hajmi va uning bardoshligiga bog’liq

Unix tizimini shifrlash usuli NBS DES algoritmida qilingan va juda havfsiz.
Kalit so’zini hajmi simvollar soniga bog’ liq.
2.Grafik interfeysi yordamida yaratish:

• 
  Buning uchun avvalambor User Accounts menyusini ochib olamiz:
  
• 
  Buni 2 xil amalga oshirishimiz mumkin:
  
• 
  Ishchi maydon chap tomonidagi paneldan “System settings” ilovasini ishga tushurib, undan “User Accounts” sozlashmenyusiorqali;
  
• 
  Yoki yuqoridagi hozirda ishlab turgan foydalanuvchi nomiga sichqoncha kursorini olib kelib, undan “User Accounts” yozuvini bosish orqali.(1-rasm)
  

1-rasm.

• 
  “User Accounts” menyusini ochib bolgach, unga o’zgartish kiritib bo’lmaydi. Chunki, “Lock” ya’ni qulf holatida bo’ladi. Uni ochish uchun “Lock” tugmasini bosib joriy foydalanuvchi paroli kiritiladi. Shundan so’ng “Unlock” holatiga o’tiladi. Endi yangi foydalanuvchi tuzishimiz mumkin.(2-rasm)
  

2-rasm.

• 
  “Unlock” holatiga o’tilgach, ochilgan oynadan “+” tugmasini bosamiz. So’ngra yangi foydalanuvchi to’liq nomi, kompyuter foydalanuvchisi sifatidagi nomi va akkount tipi ko’rsatiladi. Barchasini ko’rsatgach “Create” tugmasi bosiladi. (3-rasm)
  

3-rasm.

• 
  Agar yangi foydalanuvchiga parol o’rnatmoqchi bo’lsak “Login Options” bo’limidan “Password” ho lati ustiga kursorni keltirib bosamiz. Natijada parolni kiritish oynasi ochiladi. Parol ishonchliligi siz parol sifatida kiritayotgan simvollar turli xilligiga qarab oshadi. Ishonchli parol kiritilgach “Change” tugmasi bosiladi.(4-rasm)
  

4-rasm.

• 
  Yangi foydalanuvchiga parol qo’yilgach tizimni qayta ishga tushurib yoki yuqoridagi holat panelidan yangi foydalanuvchi sifatida tizimga kirish mumkin.
  

1. 
   Terminal komandasiorqaliyaratish:
   

• 
  Birinchi bo’lib terminalni ishga tushuramiz.
  
• 
  
  

Buning uchun Ctrl+Alt+T kombinatsiyasidan foydalanamiz.(5-rasm)

5-rasm

• 
  Terminal oynada to’liq imkoniyatda ishlash uchun root sifatida uni ochishimiz kerak. Buning uchun sudo –s komandasini teramiz va parolni kiritamiz.(6-rasm)
  

6-rasm

• 
  Root sifatida kirib olgach, adduser sarvinozmaxmudova komandasini kiritamiz. Tizim bu komandadan so’ng sarvinozmaxmudova nomli yangi guruh va foydalanuvchi yaratib shu foydalanuvchini yangi guruhga kirgizadi va albatta yangi foydalanuvchi/home papkasini ham yaratadi. Yuqorida amallarni bajargach tizim yangi foydalanuvchiga parol kiritishni so’raydi. Parol kitilgandan so’ng tizim bizdan qo’shimcha ma’lumotlarni kiritishni so’raydi. Istasak bo’sh qo’ygan holda tugmasini bosib default holatda saqlashimiz mumkin. Barcha ma’lumot to’ldirilgach tizim bizdan kiritilgan ma’lumotlar to’g’ri ekanligini tasdig’ini so’raydi. To’g’riligini tasdiqlash uchun y bosamiz. Yangi foydalanuvchi qaydnomasi yaratildi.(7-rasm)
  

7-rasm.

• 
  Yangi foydalanuvchi yaratilganiga ishonch hosil qilish uchun /home papkasiga qaytamiz va ls buyrug’ini kiritamiz.(8-rasm)
  

8-rasm.

Ko’rinib turibdiki rostdan ham tizim sarvinoz maxmudova nomli qaydnoma yaratgan.

• 
  Parolni o’zgartirmoqchi bo’lsak, passwd sarvinoz maxmudova komandasini kiritib, yangi parol kiritiladi.(9-rasm)
  

9-rasm.
TOPSHIRIQ

3. 
   Har bita talaba o’z computeri orqali foydalanuvchi qayd yozuvini yaratadi (3 ta);
   

• 
  Grafik interfeys orqali yaratish
  
• 
  Buyruq satri orqali yaratish
  

4. 
   Yaratilgan foydalanuvchi qayd yozuvlarini parolini o’zgartirish;
   
5. 
   Xisobot shaklida laboratoriya ishi tayyorlanadi