Лаборатория иши №1

 
 
 

---

6 
O’YUVCHI MODDALAR BILAN ISHLASH QOIDALARI 
O’yuvchi moddalarga quyidagilar kiradi: xlorid, nitrat, sulfat, ftorid kislotalar, 
xrom (VI) oksidi, qattiq ishqorlar-o’yuvchi natriy, o’yuvchi kaliy, ularning 
kontsentrlangan eritmalari, ammiak eritmasi, brom va uning eritmalari. O’yuvchi 
moddalar teriga tushsa, go’yo qizdirilgan jism tekkandek kuydiradi, ularning 
ko’zga tushishi nihoyatda xavfli. 
Sulfat kislotasining (umuman kislotalarning) eritmasini tayyorlaganda, uni 
suvga Qo’shish va tuxtovsiz aralashtirib turish kerak. Aks xolda eritma qizib 
atrofga sachrab ketishi mumkin. Suvni kislotaga quyish aslo mumkin emas. 
Ishqorlardan eritma tayyorlaganda, ularning kichik bo’laklarini asta-sekin 
suvga qo’shib to’xtovsiz aralashtirib turiladi. 
Ftorid kislotasi teriga tushsa sekin bitadigan yara xosil qiladi, o’pkani esa 
yallig’laydi. Agar ftorid kislotasi teriga tushsa, uni sovuq suv oqimi bilan yaxshilab 
yuvib 5% li soda eritmasi bilan kompress qilish kerak. 
Idishlarni xrom aralashmasi bilan yuvganda uning tomchilarnini teriga, 
kiyimga, oyoq kiyimiga tushishidan extiyot bo’lish kerak. 
Ishlaganda portlab ketishi va o’z-o’zidan yonib ketishi mumkin bo’lgan 
moddalar bilan ishlashdagi xavfsizlik qoidalari. 
Reaktsiya o’tkazilayotganda portlash hosil bo’lishi mumkin bo’lgan barcha 
tajribalar o’tkazilayotganda albatta himoya niqobi taqilishi lozim, reaktsiyalar esa 
maxsus kabinalarda yoki himoya ekranlari, qalqonlari bilan jixozlangan yerlarda 
o’tkaziladi. 
Kuchli oksidlovchilarni qizdirish yoki yengil yonuvchi moddalar bilan 
shunchaki aralashtirish mumkin emas, chunki bu o’z-o’zidan yonib ketish va 
portlashga olib kelishi mumkin. 
Yog’li va parafinli hammomlardan foydalanayotganda ularga suv tushib 
ketishidan saqlanish lozim, chunki yog’ ostida qolgan suv qattiq qizish natijasida 
qaynab ketib, qizigan yog’ni atrofga sachratib yuboradi. Yog’ bilan ifloslangan 
latta, sochiq, ish kiyimlari, oksidlovchi muhitda, o’z-o’zidan yonib ketishiga moyil 
bo’ladi. 
Sulfat kislotasi eritmasi tayyorlanayotganda, kislota suvga quyiladi, moboda 
to’kilib ketsa, u soda eritmasi bilan neytrallanadi, latta bilan artish mumkin emas. 
Ochiq alangali olov va portlovchi moddalar bilan ishlayotgandagi havfsizlik 
choralari 
Yonuvchi va ayniqsa tez olangalanadigan suyuq moddalarni ochiq alangali 
olovda qizdirish yoni alanga yaqinida saqlash qatiyan mumkin emas. Bunday 
moddalar suv, yoki havo hammomlarida elektr qizdirgichlar yordamida qizdiriladi 
va haydaladi. Bunday hammomlarning qizdiruvchi va tok o’tkazuvchi qismlari 
yaxshilab himoyalangan bo’lishi kerak. 
Benzol, nitrobenzol, toluol, xloroform, spirtlar, organik efirlar va boshqa 
turdagi tez alangalanuvchi va yonuvchan moddalar bilan tajribalar ochiq alangasi 
yo’q so’ruvchi shkafda o’tkaziladi. 
Yongil alangalanadigan, miqdori 0,5 litrdan ortiq bo’lgan suyuqliklarni 
qizdirishda pribor tagiga, avariya sodir bo’lsa, suyuqlik oqib tushishi uchun 

---

7 
extiyotdan bo’sh kyuvetalar qo’yilish kerak. Tajriba tugagach barcha idishlar 
tozalab yuvilib, yig’ishtirish lozim. 
Deyarli barcha yonuvchan moddalar uchuvchan bo’ladi va ular inson 
organizmiga havo bilan kirib zararli oqibatlarga olib kelishi mumkin. Shuning 
uchun bunday moddalar bilan olib boriladigan ishlar yopiq, so’ruvchi shkaflarda 
olib boriladi. 
Yonuvchan moddalarni kanalizatsiyaga ag’darish mumkin emas. Ishlatilgan 
bunday modda qoldiqlari yaxshi yopiladigan biror idishga to’planib maxsus 
quduqlarga to’kiladi.