Laboratoriya ish №1 Quyosh va shamol generatorlarining

Salt ishlash kuchlanishi. Salt ishlash kuchlanishi
U_oc tashqi elektr zanjirdan

uzilgan elementning p - va n -sohalari orasidagi kuchlanishdir (3-rasm). Uning qiymati

elementning elektrofizik parametrlari va quyosh elementi tayyorlangan materialning legirlanish darajasi bilan aniqlanadi:

U_oc 
kT ^



^Isc
ln
q I

 1^
(4)

 0 
I_sc har doim I₀ dan katta bo`lgani uchun tenglamani quyidagicha yozamiz:

kT ^ I_sc ^


(5)

U_oc 
ln^{ 
q}  ^I0 

To`ldirish koeffitsienti. Qisqa tutashuv toki va salt yurish kuchlanishi bu quyosh elementidan olish mumkin bo`lgan maxsimal tok va kuchlanishdir. Biroq quyosh elementi quvvati bu ikkala nuqtalarda nolga teng. Ko`pincha ―FF‖ deb belgilanadigan

to`ldirish koeffitsienti – bu
U_oc va
^Isc
ga, mos holda, quyosh elementining maksimal

quvvati orqali aniqlanadi (4 – rasm) [9 – 10]:
^{  I}sc ^{   }

^ ln ln^{  }
I
(6)
^{ } (7)

U  U
^_{1 }  0  ^
I  I
_{1 } 1 

^{mp oc} 
^ I ^{ 
mp oc} 
^ I ^{ }




^ ln^{ sc  }
 ^I0 
^ ln^{ sc  }


0

^{ }  ^{ } 

4-rasm.Quyosh panelining VAX va quvvatning kuchlanishga bog‘lanishi.

(6) va (7) formulalardan quvvatni hisoblash quyidagicha amalga oshiriladi:
^Pmp ^{ U}mp ^{ I}mp

(8)

Fotoelementning FF to`ldirish koeffitsienti rasmdagi qurilmaning yorug`likdagi

yuzasining
U_oc va
^Isc
tashkil qilgan to`g`ri to`rtburchak yuzasiga nisbatidan

aniqlanuvchi koeffitsiyent hisoblanadi.
_{FF } ^Imp ^Ump _{. (9)}
^ISc ^Uoc

_I 
Zamonaviy Quyosh energiyalarida uning qiymati FF = 0,8 – 0,85 atrofida bo`ladi.
5. Quyosh elementining FIK. Uning qiymati yorug`lik energiyasini elektr energiyasiga aylantirilishi samaradorligini belgilab beradi. Uning qiymati Quyosh energiyasidan ajralayotgan quvvatning tushayotgan yorug`lik quvvatiga nisbatidan aniqlanadi .

  ^{I sc Uoc  FF} 100% .
^Prad

№	^Isc	^Uoc	FF	^Prad	
1
2
3

2. 
   Shamol generatorlarining ishlash prinsipini o‟rganish
   

2. 
   Qisqacha nazariy tushunchalar.
   

Insoniyat suv energiyasi hamda bug‗ dvigatellaridan ancha oldin, shamol energiyasidan foydalanib kelgan. Angliya, Germaniya, Fransiya, Daniya, Gollandiya, AQSH va boshqa mamlakatlarda, shamol energiyasi juda katta masshtabda, sanoat va qishloq xo‗jaligida qo‗llanib kelingan. Shamol energiyasidan foydalanish bo‗yicha olib borilayotgan xozirgi ishlar, alohida katta quvvatli shamol generatorlarini yaratish va ularning energiyasini ishlab turgan energiya tarmoqlariga ulash va asosiy tarmoq sifatida foydalanishdan iboratdir.Havo massasining yer atmosferasi atrofida aylanishi ekspertlar tomonidan turlicha baholangan. Shamollarning yillik nazariy zahirasi yer yuzidagi barcha energiya zahiralardan 100 marta ortiq bo‗lib, 3300 x 1012 kVt/ soatni tashkil qiladi. Ammo bu energiyaning faqatgina 10–12 % foydalanish mumkin. Masalan,1987 yilda yer yuzidagi barcha shamol qurilmalari tomonidan 10 x 1012 kVt/soat energiya ishlab chiqilgan, ya‘ni yillik zahiraning atiga 0,3 % dan foydalanilgan. Shamol generatorlari, shamollar kuchli bo'lgan mintaqalarda yuqori samaradorligda ishlaydi. Shamol energetik qurilmasi uzatayotgan energiya miqdori, havo oqimi hosil qiladigan energiya miqdoridan tubdan farq qiladi. Havo oqimini quvvati:

bu yerda, S birlik yuza [m²], V-shamol tezligi [ m/s], ρ- havoni zichligi [kg/m³].

Zichlik havo temperaturasi va bosimga bog‘liq bo‘lib 1 m³ ga to‘g‘ri keluvchi havo oqimini massasi kg larda o‘lchanganiga teng bo‘ladi. Quruq havo zichligini ρ_o narmal
sharoitda temperatura 288 K, bosim 760 mm.Hg teng bo‘lganda 1,226 kg/m³ ga teng deb qabul qilingan. Ixtiyoriy sharoit uchun havo zichligi quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda, P- bosim [mm.Hg], T- temperatura [K].

Har qanday shamol dvigatelidan foydalishni energiya koeffitsienti ξ shamol g’ildiragini mexanik quvvatini P_m, shamol oqimini quvvati P ga nisbati bilan aniqlanadi: ξ=P_m/P
Hisoblarga ko‘ra, parrakli shamol dvigatellarining shamol energiyasidan foydalanish koeffitsienti 48 % gacha bo‘lishi mumkin (1-rasm). Nazariy yo’l bilan birinchi bo’lib Benz 59,3% gacha bo’lishini hisoblagan [1]. Shamol qurilmalarining umumiy foydali ish koeffitsienti undan ham kichikroq bo‘ladi.