Labora-toriya jumislari

7 - laboratoriyalıq jumıs. Elektrokardiografiya usılı.
Sabaqtıń maqseti: Elektrokardiografiya usılın ózlestiriw.
Sabaq úskeneleri: EKG apparatı, qayshı, rezina bint, 5 - 10% li natriy xlorid eritpesi, matodan salfetka, ózgermeytuǵın elektr tokı, EKG sủwreti, haywanlar : at, iri shaqlı haywan, qoy,
Sabaqtıń barısı: Elektrokardiografiya usılı. Júrektiń muskul qabatınıń qozǵalıwı hám qısqarıwı waqtında payda bolatuǵın bioelektrik toklar potencialları ayırmashılıǵın jazıp alıwǵa elektrokardiografiya usılı dep ataladı.
Elektrokardiografiya - júrekti arnawlı tekseriw usıllarınan eń áhmiyetlisi hám obektivi bolıp tabıladı. Júrek - qan tamır keselliklerine diagnoz qoyıwda elektrokardiografiya eń zárúrli hám obektiv arnawlı tekseriw usıllarınan esaplanadı. Elektrokardiografiya hám klinik tekseriw nátiyjeleri tiykarında júrek jumısı ırǵaqlıǵın buzılıwların, júrektegi anatomo - morfologik ózgerislerdi (miokardit, kardioskleroz) anıqlaw hám parıqlaw múmkin. Júrek biotokların jazıp alǵan iymek sızıqlarǵa elektrokardiogramma dep ataladı. Elektrokardiogrammanı jazıp alıw ushın tómendegi elektrokardiograf - apparatları qollanıladı : EKPSSh-3, EKPSSh-4 (M-060 ), EKPSShT-4 (M-061), EKSShT-4, ELKAR, EK-873, EK 21-02, EK 4 T-0, 2, EK6 T-02 h.b.lar. Bul apparatlar elektrokardiogrammanı qaǵazǵa reń járdeminde yamasa termik usılda jazadı. Bulardan basqa jáne kishkene elektrokardiograf EKTU-01, elektrokardioskoplardan EKS-2-01 hám EKSP-03 ni, segiz kanallı ostsillograf OS-8-01 ni, diskret yodlı oscilloskop, OS2 p-01 ni, Amerikanıń DI-ARDJI firması EKG, puls sanı hám júrek shawqımlarına qaray júrek keselliklerin anıqlaytuǵın apparatlar sistemasın (sistema jazıwshı úskene hám kórsetiwshi ekranǵa iye), Germaniyanıń Simens Aktsiengezelshafti firması islep shıqqan júrek signalların avtomatikalıq túrde analiz etiwshi sistemanı, Yaponiyanıń kishkene elektrokardiograf apparatı YeSSh-6151 ni da isletiw múmkin.
Elektrokardiografiya járdeminde júrektiń tómendegi ózgerislerin anıqlaw múmkin: 1) Júrek jumısı ırǵaqlıǵınıń hámme buzılıwların, 2) Júrekte bolatuǵın organikalıq buzılıwların (miokardıodistrofiya, miokardıodegeneraciya, miokardıoskleroz). 3) Júrektiń ishki qan aylanıwınıń buzılıwların (anemiya, infarkt).
Elektrokardiogramma júrek jumısınıń normada yamasa patologiyasini kórsetiwshi obektiv kórsetkish bolıp tabıladı. Sol sebepli G. D. Domrachev bul usılǵa (1950) “Elektrokardiogramma - kesel júrektiń ózi haqqında jazǵan jazba informaciyasıdır” - dep baha beredi.
Júrektiń kliniko - laborator hám ásbaplar menen tekseriw menen bir qatarda elektrokardiografiyanıda qollaw, vrachtıń júrektiń norma yamasa keselligin anıqlawdaǵı, emlewdiń paydalı ekenligin baqlaw, kesellik ne menen tamamlanıwın aldınan boljaw hám kesellikti aldın alıw múmkinshiliklerin keńeytiredi.
Qaǵazǵa jazatuǵın jeńil, ápiwayı elektrokardiograf, ekranda kórsetetuǵın vektorkardioskop ásbaplarınıń islep shıǵarılıwı bul usıldıń veterinariya ámeliyatında, ásirese haywanlardı dispanser tekseriwden ótkeriwde keń qollaw múmkinshiligin jarattı. Soǵan qaramastan házirgi kủnge shekem Respublikamız veterinariya xızmetkerleri bul usıldı ámeliyatda qollamay atır. Ayırım orınlarda elektrokardiografiya usılı at sportı jarıslarında qatnasatuǵın atlardı tekseriwde qollanılıp atır.
Elektrokardiografiyanı jazıp alıw usılı.
Júrektegi biotoklardı jazıp alıw arnawlı elektrokardiograf áspabı arqalı ámelge asırıladı. Ásbaptıń, júrektegi biotokların 800-1000 ret kúsheytip beretuǵın elektron kúsheytgishi bar. Kúsheytirilgen bul júrek biotokları arnawlı jazıwshı sistema arqalı qaǵazǵa jazıp alınadı. Elektrokardiograf ásbapınıń basqarıw kompleksiniń (pultiniǹ) kirisiw bólimi bòlek sımlarǵa ajıratılǵan kabel kiredi. Bul kabel sımları járdeminde haywanlar ayaqlarına biriktirilgen elektrodlar ásbap menen birlestiriledi. Kabeldiń bòlek sımlarǵa bólingen bòlegi hár túrlı reńde boladı hám reńine qaray ayaq hám elektrodlarǵa biriktiriledi: qızıl sım - oń aldınǵı ayaqqa, sarı sım - shep aldınǵı ayaqqa, jasıl sım - shep arqa ayaqqa hám qara sım - oń arqa ayaqqa birlestiriledi. Házirgi waqıtta EKG jazǵanda júrektegi biotoklar potencialları ayırmashılıǵı jazılmastán, denedegi jónelisler boyınsha jazıp alınadı. Sebebi joqarıda aytılǵanı sıyaqlı, júrektegi biotoklar tek ǵana júrektiń ózine tarqalmastán, júrek átirapındaǵı organ hám toqımalarǵa da tarqaladı.
Haywanlarda elektrokardiografiya ótkeriw ushın professor R. V. Voskanyan 3 klassik jónelis boyınsha jazıp alıwdı islep shıqqan. Bul usılǵa tiykarınan, birinshi jónelis arqalı aldınǵı oń hám shep ayaqlar ortasındaǵı biotok potencialları ayırmashılıǵı jazıp alınadı. Bul júrek bólimsheleri biotogına tuwrı keledi. Ekinshi jónelis arqalı oń aldınǵı hám shep arqa ayaqlar ortasındaǵı biotok potencialları ayırmashılıǵı jazıp alınadı. Bul júrektiń tolıq biotogına tuwrı keledi. Úshinshi jónelis boyınsha shep aldınǵı hám shep arqa ayaqlar ortasındaǵı biotok potencialları ayırmashılıǵı jazıp alınadı. Bul - júrek juwan qarınlarınıń biotogına tuwrı keledi.
Elektrokardiogrammanı tuwrı jazıp alıw ushın tómendegi qaǵıydalarǵa ámel qılıw shárt.
EKG jazıp alıwdan aldın haywan álbette klinikalıq tekseriwden ótkeriliwi kerek.
EKG jazıp alıwda hár túrlı tásirler; tınıshsızlanıwlar bolmawı ushın, EKG haywan ash saqlaǵannan keyin yamasa azıqlantırǵannan 2-3 saattan keyin ótkeriledi.
Haywan elektr tokın ótkermeytuǵın orında turıwı kerek (haywan turǵan jay taxtası qurǵaq bolıwı kerek yamasa rezina ultaraq tòseliwi kerek).
Elektrokardiograf apparatı álbette jerge jalǵanıp, turaqlı tokqa jalǵanıp, 5 minut qızdırıladı.
Tòrt ayaq tuwrı joqarısınan (bilezik hám alaqan súyekleri), ishinde bolǵanınan elektrodlardı baylaw ushın jún qırıp alınadı, ıssı suw menen pataslıqlardan, spirt - efir menen maydan tazalanadı.
Ayaqlardıń tayarlanǵan tòrt jeri as duzı eritpesi (5-10 % li) menen ızǵarlanadı. Bintten yamasa marlıdan, elektroddan úlkenlew, kópshiksheler tayarlanıp, olar da as duzı eritpesine namlanadi. Atalǵan kópshiksheler tegislenip, teriniń tayarlanǵan jaylarına qoyıladı, onıń ústinen elektrodlar qoyılıp, rezina qayıs baylanadı. Júrekten apparatqa biotoktı ótkeriw ushın gúmis suwı jủgirtirilgen metalldan tayarlanǵan plastinka sıyaqlı elektrodlar isletiledi. Elektrodlarda apparattaǵı sımlardı biriktiretuģın tesigi boladı. Hár bir ayaqtıǹ elektrodına apparattıń tiyisli sımların jalģap, apparat elektr tokına jalǵanadı hám 5 minut qızdırıladı. Bunda biotok tek haywan organizminen apparatqa ótedi. Marli kópshikshe ornına arnawlı islep shıǵılǵan pasta menen elektrod ortasına sủrtiledi hám baylanısıwı da múmkin. Apparat qızigandan keyin basqarıw pultidagi MV tuymeshesi basılıp, qadaǵalaw jazıwı jazıladı. Sonnan keyin I-II-III jónelisler boyınsha elektrokardiogramma jazıp alınadı. Hár bir jónelis boyınsha keminde júrektiń 4-5 jumıs dáwiri jazıp alınıwı kerek. Sonnan keyin apparat óshirilip, elektrokardiogramma jırtıp alınıp, analiz etiledi. Elektrokardiogrammanı analiz qılıw II-jónelis boyınsha jazılǵan elekatrokardiogrammada ótkeriledi. Júrek bólimshesinde ózgeris bar dep gúmansiralsa - I jónelis boyınsha jazılǵan elektrokardiogrammaģa, juwan qarınlarda ózgeris bar dep gúmansiralsa - III jónelis boyınsha jazılǵan elektrokardiogrammaga itibar beriledi.
Keyingi jıllarda EKG - ni jazıwdıń jańa usılları islep shıǵılıp, qollanılıp atır. Ayırım ilimpazlar EKGni klassik usılda jazǵanda, júrekte payda bolǵan biotokning hámmesi jazıp alınbaydı, tómenletip jazıp alınadı, degen pikirlerdi kórsetip atırlar. Sebebi elektrodlar júrekten uzaqqa biriktiriledi. Bul ilimpazlar ózleriniń jańa usılların islep shıǵıp usınıs etpekte. Sonday usıllardan birin M. P. Roshevskiy islep shıǵıp, usınıs etken. Ol júrek biotokların jazıp alıw ushın frontal hám sagittal jónelislerdi usınıs etedi.
Elektrokardiogramma frontal baǵdarı boyınsha jazılǵanda elektrodlar oń hám shep jelke buwınına, aq sızıqtıń 13 qabırǵa tuwrısına hám shep moyınnıń ortasına biriktiriledi: sarı sım - shep jelke buwınındaǵı elektrodqa, qızıl sım - oń jelke buwınındaǵı, jasıl sım - aq sızıq hám qara sım - moyındaģı elektrodqa jalǵanadı hám jazıp alınadı.
Sagitall baǵdarı boyınsha jazǵanda elektrodlar kòkirek súyeginiń aldınǵı bòlegine, jawırınga, aq sızıqtıń 13 qabırǵa tuwrısındaǵı noqatqa hám shep moyın ortasına biriktiriledi.