Labora-toriya jumislari

LABORA-TORIYA JUMISLARI


1 - laboratoriyalıq jumıs. Teriniń fiziologik hám patologik òzgerislerin tekseriw.
Sabaqtıń maqseti. Teri hám teri astı kletchatkasın tekseriw usılların ózlestiriw. Teriniń fiziologik kórsetkishleri hám patologik ózgerislerin anıqlawdı úyreniw. Teriniń patologik ózgerislerine tuwrı at beriwdi úyreniw.
Sabaqǵa kerekli zatlar. 1. Sabın hám súlgi. 2. Teriniń fiziologik kórsetkishleri hám patologik ózgerislerine tiyisli kesteler. 3. Terisinde ózgerisleri bolǵan haywanlar súwreti. 4. Hár túrdegi haywanlar.
Sabaqtıń barısı. Hár túrlı keselliklerdi anıqlawda terini tekseriw úlken áhmiyetke iye. Teri kóriw, palpaciya, iyiskelew hám punkciya qılıw usılları menen tekserilip, onıń fiziologik kórsetkishleri hám patologik ózgerisleri anıqlanadı.
Teriniń fiziologik kórsetkishlerin teksergende tómendegiler anıqlanadı: a) teriniń jergilikli temperaturası,
b) teriniń reńi,
v) teriniń iyisi,
g) ızǵarlıǵı,
d) elastikligi,
e) maydan xarakteri,
j) awrıw seziwi,
z) seziwsheńligi.
Tekseriw usılı.Teriniń jergilikli temperaturası, ızǵarlıǵı, maydan xarakteri hám awrıw seziwi, júzeki palpaciya usılı menen anıqlanadı. Iyisin iyiskelew jolı menen, reńin kóriw usılı menen aq haywanlrda yamasa haywannıń aq jerinde anıqlanadı, basqa haywanlarda teri pigmentleskenligi sebebi reńin anıqlawdıń ilàjı joq. Elastikligin anıqlaw ushın moyın tarawınan yamasa aqırǵı qabırǵa artınan teri barmaqları menen uslanıp, tartıp jiberiledi. Jiberilgennen keyin teri tezlik penen óz jerine barsa elastikligi jaqsı saqlanǵan dep ataladı. Áste barsa elastikligi tòmenlegen dep ataladı. Ulıwma barmasa elastikligi joǵalǵan dep ataladı.
Teriniń temperaturasın anıqlaw ushın barmaq hám alaqanlar tekseriletuǵın júzege tıǵız tiygizilip sıypalanadı hám qolǵa ıssılıqtıń seziliwine qaray teri temperaturası tuwrısında juwmaq shıǵarıladı. Bunda jup organlar, deneniń eki tárepi bırden eki qol járdeminde tekserilip, temperaturası salıstırıladı. Alınǵan maǵlıwmatlardı analiz etkende, saw haywanlarda deneniń hár jerinde temperaturası hár túrlı ekenligi kòzge taslanadı. Sebebi denede eń joqarı temperatura qulaq sıpıraları tiykarında, jınıslıq aǵzalar átirapında, kòkirek hám qarınnıń eki janında, shoshqalarda murın átirapında, iyt hám pıshıqlarda murnınıń ushında, qusda kekilde boladı (34, 2 - 35, 0º C), eń tómen temperatura tabanda hám sanda (30, 0 - 30, 2º C) boladı.
Teri ızǵarlıǵın anıqlaǵanda ádetde qaramallarda murın aynasına, shoshqalarda - tanaw átirapına, iytlerde - murın ushında, atlarda – jelinniǹ astına itibar beriledi. Saw haywanlarda bul jerler mudamı ızǵar boladı, teri tamshıları kórinip turadı.
Normada - teriniń temperaturası, seziwsheńligi hám ızǵarlıǵı ortasha, aspaǵan, iyisi ayrıqsha, elastikligi jaqsı, reńi ash fiolet, maydan xarakteri tegis bolıp, awrıw sezbeydi.
Keselliklerde tómendegi ózgerisler bolıwı múmkin:
1. Teri temperaturasınıń ulıwma yamasa jergilikli kóteriliwi yamasa tómenlewi, hám de teri hár túrlı jerinde temperaturanıń hár túrlı bolıwı.
Teri temperaturasınıń ulıwma tómenlewi ısıtpa basılǵanda, tuwıwdan keyingi parez, ketoz h.b. keselliklerde gúzetilse, jergilikli tómenlewi júrek jumısı passivleskende hám parezleniwlerde gúzetiledi.
Teri temperaturasınıń ulıwma kóteriliwi derlik barlıq keselliklerdegi ısıtpada, haywan islegende hám júrgende, qozǵalģanda gúzetilse, ayırım orındaǵı teri temperaturasınıń asıwı isiwlerde (dermatit, shıyqan ) yamasa ayırım organlar asqınǵanda (faringit, laringit, plevrit h.b.larda ) gúzetiledi.
Anemiya hám júrek jumısı passivleskende qan tamırlarınıń jergilikli qısılıwı (spazm) nátiyjesinde teriniń hár jerinde temperatura hár túrlı boladı.
2. Teri ızǵarlıǵınıń ulıwma asıwı yamasa ulıwma terlew - joqarı temperatura birden tómenge túskende, kúshli awrıw bolǵanda, dem alıw júdá qıyınlasqanda, júrek jumısı passivleskende h.b. waqıtlarda gúzetiledi. Suwıq hám jabısatuǵın terdiń ajıralıwı haywan jaǵdayın bildirip, asqazan jarılǵanda gúzetiledi. Teriniń parazitar keselliklerinde hám periferik nerv jaralanģanda teriniń ayırım jaylarında ter tamshıları payda boladı.
Teriniń qurıp qalıwı organizm suwsızlanģanda, kúshli ısıtpada, ǵarrı hám arıq haywanlarda gúzetiledi. Bunda qaramal, shoshqa hám iytlerdiń murın átirapları qurıp qaladı.
3. Teriniń elastikligi ǵarrı hám arıq haywanlarda azıraq páseyedi gatroenterit, ish ketiw, paratuberkulyoz hám teri keselliklerinde teriniń elastikligi páseyedi yamasa ulıwma bolmaydı.
4. Teriniń reńi anemiyada hám qan tamırlarına qan kem kelse - aǵaradı. Teri asqınsa - qızaradı. Júrek - qan tamır hám dem alıw sistemalarındaǵı keselliklerde - kógeredi. Bawır keselliklerinde, leptospiroz, qan - parazitar, asqazan - ishek keselliklerinde, záhárleniwlerde - sarǵayadı.
5. Teriniń iyisi - ketoz keselliginde - aceton iyisi, uremiyada sidik iyisi keledi. Teride shiriw procesi ketip atırǵan bolsa sasıq iyisli, ólimtik iyisi keledi.
Teridegi patologik ózgerislerdi anıqlaw.
Hár túrlı kesellikler waqtında teride tómendegi patologik ózgerisler bolıwı múmkin.