Lab ishlanma. An kim-12

O‘yuvchi moddalar bilan ishlash qoidalari 
O‘yuvchi moddalarga quyidagilar kiradi: xlorid, nitrat, sulfat, ftorid 
kislotalar, xrom (VI) oksidi, qattiq ishqorlar-o‘yuvchi natriy, o‘yuvchi kaliy, 
ularning kontsentrlangan eritmalari, ammiak eritmasi, brom va uning eritmalari. 
O‘yuvchi moddalar teriga tushsa, go‘yo qizdirilgan jism tekkandek kuydiradi, 
ularning ko‘zga tushishi nihoyatda xavfli. 
Ustoz bo‘lmagan vaqtda o‘yuvchi moddalar bilan ishlash kerak emas. 
Ishqor va kislotalarni katta idishdan kichiklariga quygan vaqtda nasosli yoki 
«nok»li (grusha) sifonlardan foydalanish kerak. Uchuvchan moddalar, ammiak, 
brom eritmalairi bilan mo‘rili shkaf ichida, ko‘zoynak, qo‘lqop kiygan holatda
ishlash kerak. 
Sulfat kislotasining (umuman kislotalarning) eritmasini tayyorlaganda, uni 
suvga qo‘shish va to‘xtovsiz aralashtirib turish kerak. Aks holda eritma qizib 
atrofga sachrab ketishi mumkin. Suvni kislotaga quyish aslo mumkin emas. 
Ishqoriy metallar bilan ishlayotgan paytda laboratoriyadagi havoning 

---

Kuchkarov M.A. -4- Anorganik kimyo 
namligi 75% dan oshmasligi lozim.
Ishqorlardan eritma tayyorlaganda, ularning kichik bo‘laklarini asta-sekin 
suvga qo‘shib to‘xtovsiz aralashtirib turiladi. 
Ftorid kislotasi teriga tushsa sekin bitadigan yara hosil qiladi, o‘pkani esa 
yallig`laydi. Agar ftorid kislotasi teriga tushsa, uni sovuq suv oqimi bilan 
yaxshilab yuvib 5% li soda eritmasi bilan kompress qilish kerak. 
Idishlarni xrom aralashmasi bilan yuvganda uning tomchlarini teriga, 
kiyimga, oyoq kiyimiga tushishidan ehtiyot bo‘lish kerak. 
Portlab ketish va o‘z-o‘zidan yonib ketish xavfi bo‘lgan moddalar bilan 
ishlashdagi xavfsizlik qoidalari 
Reaksiya jarayonida portlash hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan barcha 
tajribalar o‘tkazilayotganda albatta himoya niqobi taqilishi lozim, reaksiyalar esa 
maxsus kabinalarda yoki himoya ekranlari, qalqonlari bilan jihozlangan yerlarda 
o‘tkaziladi. 
Kuchli oksidlovchilarni qizdirish yoki yengil yonuvchi moddalar bilan 
shunchaki aralashtirish mumkin emas, chunki bu o‘z-o‘zidan yonib ketish va 
portlashga olib kelishi mumkin. 
Yog`li va parafinli hammomlardan foydalanayotganda ularga suv tushib 
ketishidan saqlanish lozim, chunki yog` ostida qolgan suv qattiq qizish natijasida 
qaynab ketib, qizigan yog`ni atrofga sachratib yuboradi. Yog` bilan ifloslangan 
latta, sochiq, ish kiyimlari, oksidlovchi muhitda, o‘z-o‘zidan yonib ketishiga 
moyil bo‘ladi. 
Sulfat kislotasi eritmasi tayyorlanayotganda, kislota suvga quyiladi, mabodo 
to‘kilib ketsa, u soda eritmasi bilan neytrallanadi, latta bilan artish mumkin emas.