L ya. Olimov psixologiya tarixi

18. LURIYa ALEKSANDR ROMANOVICh (1902-1977)

Rus psixologi. 1902 yil 16 iyulda Qozon shahrida vrachlar oilasida dunyoga keldi. Psixologiyaning turli jabhalaridagi muammolar bilan shuQullangan. Rus neyropsixologiyasi asoschisi. Psixologiya va medisina fanlari doktori, professor, 500 dan ortiq ilmiy ishlar muallifi. Vigotskiy bilan birga oliy psixik funksiyalar rivojlanishining madaniy-tarixiy konsepsiyasini yaratish ustida ish olib borgan va natijada 1930 yilda Vigotskiy bilan birga «Hulq-atvor tarixidan lavhalar» asarini yozgan. 1920 yillarda insonning affekt holatlarini tekshirish jarayonida affektiv komplekslarni tahlil qilishga mo‘ljallangan, bog‘langan motor reaksiyalarining psixofiziologik metodikasini yaratgan. O‘rta Osiyoga ko‘plab ekspedisiyalar uyushtirgan va qatnashgan. Bu ekspedisiyalarda to‘plangan material asosida odam psixikasidagi madaniyatlararo farqlarni umumlashtirib ko‘rsatgan. Luriyaning psixologiya fani taraqqiyotiga qo‘shgan hissasi neyropsixologiyaning nazariy asoslarini ishlab chiqishi bo‘lib, bu uning oliy psixik funksiyalarining sistemali dinamik lokalizatsiyasi va uning miya jarohatlangandagi buzilishlari haqidagi nazariyasida aks etilgan. Luriya nutq, idrok, diqqat, tafakkur, ixtiyoriy harakatlar va faoliyat neyropsixologiyasi bo‘yicha ilmiy ishlar olib borgan.


19. VILGELM VUNDT (1832-1920)

Nemis psixologi, fiziologi, faylasufi va tilshunosi. 1832 yil 16 avgustda tug‘ildi. Fiziologik psixologiya fanini ongni elementlarga ajratish va ular o‘rtasidagi aloqani o‘rganish maqsadida laboratoriya tajribasi metodini qo‘llovchi alohida fan qilib qo‘llash rejasini ilgari surgan. 1879 yilda Vundt Leypsig Universitetida dunyoda birinchi eksperimental psixologiya laboratoriyasiga asos soldi va bu laboratoriya shu sohadagi tekshirishlarning xalqaro markaziga aylandi. Bu yerda sezgi, assotsiatsiya, diqqat turli qo‘zg‘atuvchilarga reaksiyalarning paydo bo‘lish vaqti o‘rganilgan. Vundt oliy psixik jarayonlarni tekshirishga harakat qildi, lekin uning fikricha bu ishlar boshqa metodlar yordamida amalga oshirilishi lozim, bu fikrlar uning «Xalqlar psixologiyasi» asarida aks ettirilgan (1900-1920).
Vundt dunyo psixologiyasining qad ko‘tarishiga katta hissa qo‘shgan. Uning qo‘lida keyinchalik mashhur psixologlarga aylangan E.Titchener, F.Kryuger, G.Myunsterberg, St.Xoll, V.M.Bexterev, N.N.Langelar ta’lim olganlar.