L. X. Alimova yosh fiziologiyasi va gigiyena buxoro ‒ 2022 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Siydik miqdori, tarkibi va xossalari. Vaqt birligi ichida ma’lum miqdorda siydik ajralib chikadi. Bir sutkada ajralib chiqqan sutkalik diurez miqdori 0,7-2,0 l tashkil qiladi. Ko‘p suyuqlik, oqsilli mahsulotlar iste’mol qilgandan so‘ng diurez kuchayadi. Iste’mol qilingan suyuqlikning 65-80% siydik bilan chiqarilib yuboriladi. Normal holda suyuqlik iste’mol qilib ko‘p terlanganda diurez ozayadi. Siydik hosil bo‘lishi sutka davomida o‘zgarib turadi. Kechqurun kunduzgiga nisbatan sekinlashadi.
Siydik och sariq rangli, solishtirma og‘irligi 1,005-1,025 ga teng. Siydik tarkibidagi anorganik va organik moddalar uning solishtirma og‘irligini belgilaydi. U esa iste’mol qilingan suyuqlik miqdoriga bog‘liq.
Siydikning pH muhiti kuchsiz kislotali bo‘lib, pH 5,0-7,0 ga teng. Oqsilli mahsulotlarni ko‘p iste’mol qilinsa, kislotali tomonga, o‘simlik mahsulotlariga ko‘p iste’mol qilinsa ishqoriy tomonga o‘zgaradi. Siydik tiniq suyuqlik bo‘lib, ozgina qoldiq qismi ham bo‘ladi. Agar siydik sentrifugalansa tubida qoldiq qismi bo‘lib, bu qism juda oz miqdorda eritrotsitlar, leykotsitlar va epiteliy hujayralardan iborat bo‘ladi. Bundan tashqari siydik kislotasi kristallari, uratlar, kalsiy, oksalat (rNkislotali muhit bo‘lsa) yoki kalsiyfosfat va kalsiy karbonat, ammoniy kristallari (rN i ishqoriy bo‘lsa) dan tashkil topgan.
Siydikda oqsil bo‘lmaydi uning qoldiqlari bo‘lishi mumkin. Aminokislotalar miqdori bir kunda 0,5 g dan ortmaydi.
Siydik tarkibida mochevinaning miqdori 2% to‘g‘ri keladi. Bir kecha kunduzda ajralgan miqdori esa 20-30 g ga teng. Siydik tarkibida siydik kislotasi (1 g), ammiakpurin asoslari, kreatinin, uncha ko‘p bo‘lmagan miqdorda ichakda oqsillar bijg‘ishi natijasida hosil bo‘lgan indol, skatol, fenollar bo‘ladi.
Azotsiz organik moddalardan siydik tarkibida Movul kislotasi, sut kislotasi, keton va suvda eruvchi vitaminlar uchraydi.
Oddiy xolatda siydik tarkibida glyukoza bo‘lmaydi. Buyrak va siydik yo‘llar kasalliklarida siydik tarkibida eritrotsitlar paydo bo‘ladi (gematuriya). Siydik tarkibida pigmentlar (urobilin, uroxrom) bo‘lib, unga rang berib turadi.
Siydik tarkibida ko‘p miqdorda anorganik moddalar bo‘ladi. Ular ichida eng ko‘pi -10-15 g kaliy, xlorid 3-3,5 g, sulfat tuzlar 2,5 g, fosfat tuzlar 2,5 g, elektrolitlar ham ajralib chiqadi: Na⁺, K⁺, Sl^-, Ca⁺⁺ , Mg⁺⁺.
Siydik tarkibida gormonlar va ularning metabolitlari, fermentlar, vitaminlar bo‘ladi.