L. S. Karieva makroiqtisodiyot

X – M = Xn = Y-(S+I+G), 
bu yerda: X - eksport; M - import; Xn - sof eksport;
S + I + G -YAIMning bir qismi (absorbtsiya)
Joriy operatsiyalar balansida kamomad bo‛lgan sharoitda, mamlakatning 
eksportdan olgan daromadlari importga qilgan xarajatlaridan kam bo‛ladi va uni 
tashqaridan qarz olish hisobiga yoki mavjud aktivlarning bir qismini xorijiy 
investorlarga sotish orqali qoplashi mumkin. Bu operatsiyalar sof xorijiy 
aktivlarning kamayishiga olib keladi.
Sof xorijiy aktivlar (NFA) – bu, milliy rezidentlar tomonidan egallab turilgan 
xorij aktivlari va xorijliklar egalik qilgan mamlakat aktivlari o‛rtasidagi farqni 
bildiradi.
Joriy operatsiyalar balansida taqchillik bo‛lmagan sharoitda esa mamlakat 
xorijiy valyutalarni sarf qilishga nisbatan ko‛proq olib keladi.
Misolimizga aksincha mamlakat joriy operatsiyalar bo‛yicha balansi ijobiy 
qoldiqqa ega bo‛ladi. Bunda mamlakatda chet elda ko‛chmas mulkni sotib olish 

---

250 
yoki boshqa mamlakatlarga qarzga berishga yo‛naltirilishi mumkin bo‛lgan 
ortiqcha xorijiy valyuta yuzaga keladi. 
Investitsiyalash va kreditlash bilan bog‛liq operatsiyalar to‛lov balansining 
keyingi bo‛limida, ya’ni, kapitallar harakati hisobida aks ettiriladi.
Mamlakatda ma’lum bir vaqtda moddiy va moliyaviy aktivlarini sotib olish va 
sotish bilan bog‛liq operatsiyalariga kapital harakati hisobi deyiladi. Kapital 
harakati hisobi balansida korxonalar, yer, uy-joylar, qimmatbaho qog‛ozlar, 
aktsiyalar, xazina majburiyatlari va boshqa aktivlarni olish-sotish bilan bog‛liq 
kapitallar oqimi aks ettiriladi. Bu aktivlar sotilsa yoki eksport qilinsa, xorijiy 
valyuta mamlakatga kiritiladi, ya’ni valyuta tushumi ko‛payadi (+150). Biroq 
kapitalni olib kelish bilan bir vaqtda uni olib chiqish bilan bog‛liq operatsiyalar 
ham amalga oshiriladi. Bunda mamlakatning tadbirkorlari xorijdan aktsiyalar sotib 
oladi, xorijliklarga kreditlar beradi va shu asosda ular xorijiy valyuta zaxiralarini 
sarflaydi. Bu operatsiyalar debet ko‛rinishida aks ettiriladi (-87). Kapital harakati 
balansining qoldig‛i – bu, uni olib kelish va olib chiqish o‛rtasidagi farqdir (+63).
Kapital xarajatlari hisobida aktivlar bo‛yicha barcha xalqaro operatsiyalar 
ko‛rsatiladi.