L. R. Ayrapetyans, A. A. Pulatov

48

Tp ynalishini zgartirib bajariladigan hujum zarbalarining tuzilishi tri zarba berish texnikasiga xshashdir. Tp ng tomonga ynaltirilganda, depsinishdan sng gavda ng tomonga burilib, bir oz chapga engashtiriladi, chap ql yelkasi trdan olib qochiladi.

Biomexanika nuqtayi nazaridan, ynalishi zgartirilgan hujum zarbalarini berishda asosiy rinni yelka, tirsak, kaft va barmoqlar egallaydi.

4.2.Himoyatexnikasi

Himoya bu hujum harakatlariga qarshi harakat qilishdir. Himoya usullaridan foydalanib hujum harakatlari bartaraf etiladi.

4.2.1. Tpni qabul qilish

Tp yinga kiritilganda, hujum zarbasidan sng va tsiqdan qaytgandaamalgaoshiriladi.

Hozirgi zamon voleybolida tpni qabul qilishning quyidagi usullari va variantlari mavjud: pastdan ikki qllab Quda kam hollarda bir ql bilan); yuqoridan ikki qllab; son qismi bilan va orqaga dumalab bir qllab pastdan; oldinga kkrak-qorin qismlari bilan yiqilganholdabirqllabpastdan.

0Winga kiritilgan tpni sifatli qabul qilish hujum harakatlarining qanchalik samarali blishini belgilaydi. yinga kiritilgan tpni qabul qilishning eng kp tarqalgan va samarali shakli bu tpni ikki qllab pastdan qabul qilishdir. 15-rasmda ikki qllab pastdan tp qabul qilayotgan yinchinmg holati tasvirlangan.Oyoqlar bukilgan, bir oyoq oldinda, ql kaftlari birlashtirilgan holda pastga tushirilgan. Tpni qabul qilish vaqtida tirsaklami bukish mumkin emas. Qllar bilan oldinga-yuqoriga harakat qilinadi. Tpga nisbatan kuchli qarama-qarshi harakat qilish kerak emas. Bunda qllar tp tomon yaqinlashtirilib, uning tagiga kiritiladi. Oyoqlami bukib-yozish bilan tpga kerakli ynalish beriladi. Tpni pastdan qabul qilishda eng asosiysi tpning ynalishi, tezligini tri baholay olish va bolovchi yinchini kuzatish hisoblanadi. yinchi zarur joyni egallay olmagan blsa-yu? tp ng tomonga ynalayotgan blsa, tpni qabul qiluvchi qllarni tri oldinga chiqaradi va ng qlni yuqoriga chiqarib buradi, chap tomonga ynalayotgan blsa, chap ql yuqoriga chiqariladi.

49

Tpni pastdan ikki qllab qabul qilish hujum zarbasini qabul qilishda ham asosiy usul hisoblanadi. yinga kiritilgan tp yoki hujum zarbasining sifatsiz qabul qilinishi (past trayektoriyada uzatish, bolovchi yinchiga yetkazib bermaslik) boiovchi yinchi tomonidan hujum uchun beriladigan tp uzatishni samarasiz blishiga olib keladi. Shuning uchun mashulotlar vaqtida turli tezlikda, ynalishda va kuchlanishda kelayotgan tplarni pastdan ikki qllab qabut qilishga katta e’tibor berish zarur.



i5-rasm.

Tpni bir qllab qabul qilish tayanch holatda va yiqilib amalga oshiriladi. Tayanch holatda bajariladigan usul yinchining yoniga tezlik bilan tushayotgan tpni qabul qilishda foydalaniladi. Tpni qabul qilish yopiq holdagi kaft yuzasi bilan bajariladi.

Orqaga yoki yon tomonga yiqilib, bir ql bilan tpni qabul qilish kp hollarda ayollar voleyboliga xosdir. Harakat snggida yon tomonga katta qadam tashlanib, ql tp tomon tri uzatiladi. Bunda MOK (markaziy oirlik kuchi) keskin pasayadi.

Tpga zarba berilgandan sng, yinchi tayanch oyoqning uchida yiqilish tomonga burilib, oyoq tovoni bilan tiradi va dmbaloq oshadi (16-rasm).

Jarohat va lat yeyishning oldini olish maqsadida gavdaning orqa rta qismi bilan emas, balki biroz yonbosh bilan dumbaloq oshiladi, daxan kkrak qismiga tekkizib olinadi.

50



!6-rasm.





17-rasm.

51

Kkrak-qorin qismi bilan siralib yiqilgan holda bir ql bilan tpni qabul qllish usuli erkaklar voleyboliga mansub usul hisoblanadi. yinchi oxirgi qadamda (17-rasm) keskin harakat bilan gavdani pastga-oldinga 25°-3 burchak ostida maydonchaga tashlaydi. Tayanchsiz holda kaftning orqa yoki oldi tomoni bilan tpga zarba berib, qllarini oldinga chzadi va qJlari maydonchaga tegishi bilan oyoqlarini tizza qismida bukadi, qllar esa orqaga-yonga itarilishi bilan gavdaning gorizontal holatga kelishiga yordam beradi. Bosh z vaqtida maksimal orqagatashlanadi.

4.2.2. Tsiq qyish

Tsiq - raqibning hujum zarbasiga qarshi harakat qilishning eng asosiy usuli hisoblanadi. Texnik nuqtayi nazardan tsiq qyish eng qiyin yin elementlaridan sanaladi. Tsiq qyish elementini yuqori darajada egailash bilan yinchi qarshi hujumni uyushtirish, tsiqdan sng qimmatli ochkolarni yutish imkoniyatiga ega bladi.

Tsiq bir yinchi tomonidan (yakka) yoki ikki-uch yinchi tomonidan (guruhli) amalga oshirilishi mumkin. yinchi tryaqinida, yuqori turish holatida, qllarni yelka sathida ktarib, tovonlarini parallel holatda qyib turadi (18-rasm). Hujum qilinayotgan joyning masofasiga qarab tr yaqinida yon tomonlarga qadam tashlash, yugurish, sakrash kabi harakatlarni bajarish mumkin.



18-rasm.

Tsiq qyish uchun avval yinchi oyoqlarini kproq bukib, qllarini qattiq silkib yuqoriga sakraydi. QHar tirsakdan bir oz bukilgan holatda tr tepasiga ktariladi. Optimal kuchlangan (barmoqlar orasi ochiq) kaftlar trning yuqori qismiga borganda, tr osha yuqoriga-oldinga harakatlantiriladi. Zarba vaqtida kaftlar tpga maksimal yaqinlashtiriladi va bilak binlari hisobiga faol bukiladi. Bundan asosiy maqsad berilgan zarbani amortizatsiyalash va tpni raqibjamoasimng maydonchasiga ynaltirishdan iboratdir.

Hujumchilar tr chekkalaridan hujum zarbalarini berishda tpni tsiqdan maydon tashqarisiga chiqarib yuborishga harakat qiladilar.

52

Shu sababli tsiq tr chekkasiga yaqin blgan ql bilan yopiladi va tpning maydonchadan chiqib ketishga yl qyilmaydi.

Tsiq qyish texnikasining murakkabligi quyidagi uchta omilga boliq: joy tanlash; turgan joydan yoki harakatdan sng baland sakrash; qlni tr ustiga ktarish vaqtini aniqlash.

0‘yin texnikasi

Hujumda

Himoyada

Tp uzatish

Hujum zarbasi

Tpni yinga kiritish

m

Tsiq qyish

Tavanch holatdan y

■ Sakrab vuaoridan _

Tridan i

! П Ynalishni zaartirib _

!c o E re S <

Yuaoridan tridan \

Yuaohdan vondan ~ 1 1

1 ]/ Sakrab vuaoridan '

Tavanch holatdan \

Tavanch holatdan .

1 1/ Yiailib Dastdan

vakka tartibda

Guruhli '