L. R. Ayra pety a n s, A. A. P u L a t o V v o L e y b o L nazariyasi va

4-zonadan
O'zbekiston  Terms jamoalar  Terme jamoalar
Chemptonati 
2005
2008
2010
O'zbekiston 
Chempionati 2005
Terma jamoalar 
Terma jamoalar 
2008 
2010
2-zonadan
O'zbekiston 
Terma Jamoalar 2008 
Terma jamoalar 2010
C nem pi' ^ y a t i t a   t o ’e l q  
M J u f tlik d a  
■  u c h l ik d a
rasm.  2 , 3  va 4 - zonalardan ijro etilgan zarbalarga qarshi 
qo‘yilgan to ‘siqlar samaradoiligi.

---

Bugungi  voleybolda  o‘yin  sam aradorligi  turli  o ‘yin  ixtisosligi 
(amplua)ga  ega  o'yinchilam ing  ijrochilik  mahoratiga  bogMiqdir. 
Jumladan,  ikkinchi  temp  bilan  harakatlanuvchi  hujumchi  birinchi  tem p 
bilan 
harakatlanuvchi 
hujumchi, 
uzatuvchi 
(bogMovchi), 
libero 
(himoyachi).
Jahonning  eng  kuchli  term a  jam oalari  o ‘yinlarini  videotasvir 
yordamida 
tahlil 
qilish 
o ‘yin 
shiddati 
jihatidan 
texnik-taktik 
harakatlarini  (TTH)  ikki  asosiy  guruhlarga  bo‘lish  imkonini  beradi. 
Yuqori  o ‘yin  shiddati  bilan  ifodalanuvchi  birinchi  guruhga  —  yugurib 
kelib  sakrab  to‘p  kiritish,  hujum  zarbasi,  to‘siq  qo ‘yish  va  him oyada 
o‘ynash malakalari  kiritildi.
0 ‘rtacha  o ‘yin  shiddati  bilan  ifodalanuvchi  ikkinchi  guruhga  — 
kiritilgan 
to ‘pni 
qabul  qilish, 
q o ‘riqlash 
(straxovka) 
va  turli 
harakatlanishlar kiritildi.
Qolgan  barcha  texnik-taktik  harakatlar  sekin  shiddatli  deb 
belgilandi.
Tadqiqot  asosida  aniqlandiki,  bir  partiya  davomida  o ‘yin  vaziyatni 
davom  ettiruvchi  va  diagonal  harakatlanuvchi  hujum chilar  hartida 
«uzatuvchi»  o ‘yinchilarning  um um iy  TTH  miqdori  43—50  martani 
tashkil  etdi.  Lekin,  yuqori  va  o ‘rtacha  shiddatli  TTH  o ‘rtasida  keskin 
farq  qayd  etildi.  Masalan,  «uzatuvchi»  va  o ‘yin  vaziyatini  davom  
ettiruvchi  hujumchilarda TTH o ‘rtacha shiddat bilan ifodalanar ekan.
Diagonal  harakatlanuvchi  o ‘yinchilarda  yuqori  shiddatli  TTH 
ancha ko‘proq boMib, bir partiyada 2 0 -2 2   martani tashkil  etadi.
Birinchi  temp  bilan  harakatlanuvchi  o‘yinchilarda  TTH  nisbati 
boshqacha  ko‘rinishda  ifodalandi.  Jumladan,  ushbu  ixtisoslikdagi 
o'yinchilarda  yuqori  shiddatli  TTH   2  barobardan  ortiq  boMdi.  Buning 
asosiy  sababi,  birinchi  temp  bilan  harakatlanuvchi  hujum chilar  o ‘yin 
vaqtini  ko‘proq  hujum  zonalarida  o ‘tkazar  ekan,  him oya  zonalarida 
ulami  aksariyat  hollarda  «libero»  o ‘y ínchílari  almashtirishi  kuzatiidi. 
Yuqorida  qayd  etilgan  nazariy  va  ilm iy  ma’lumotlar  ham da  ulam ing 
qiyosiy  tahlili  zamonaviy  voleybolning  dolzarb  yo‘nalishlari  va  am aliy 
jihatdan  muhim  masalalarini  ochib  berdi.  Binobarin,  o‘quv-trenirovka 
m ashg‘ulotlarini  taslikil  etish,  m ashg‘ulot-musobaqa birligini  ta ’minlash 
hamda 
mashqlami 
tanlash 
va 
qoMlashda  zamonaviy 
voleybol 
xususiyatiga  mos  texnologiyalardan  foydalanish  zarurligiga  e’tibor 
qaratadi.

---