L. A. Djalilova

I ondon and \cis York (11?. — l“T r>

Paralimpiva o'yinlarida" nomii ma'ruzadasi, quyidagi xulosalar qilingan:

Progressga erishilgan bo‘lsa ham Olimpiya o'yinlari - bu, juda katta korxona bo'lib. unda progress va tengsiz:ik birgalikda mavjud bo'ladi. Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi 2008-yili 45 foizni ayollar uchun rejalashtirgan. lekin aslida, ushbu oshirilish ishtirok etadigan ayollar sonini erkaklaming sonini kamaytirilishi hisjbiga ortishi natijasi bo'lgan. Ishtirok etuvchi ayol sportchilar \a erkak sportchilar o‘rtasidagi farq to'g'risidagi muammo, kcyingi oxirgi ikkita olimpiadalar davomida, asosan erkaklar ulu ihining kamaytriiishi hisobiga hal qilingan. Bu, paralimpiya ishtirokcnilari bo*lgan ayollar va erkaklar uchun ham haqiqiydir. Paralimpiya dasturiga bir nechta korreksiyalar kiritiigan bo'lib, u, ayol sportchilar uchun tasniflaming sonini oshirisb bilan birga. erkak sportchilar uehun kamroq tasniflami taklif qiladi.
“Bayram, tomosha, karnaval va iste'mol". «Olimpiya o'yinlari televizion lomosha va xalq hayrami ho'la obnaydi». Olimpiya o'yinlari madaniy tadhir sifatida hayram hanuh tomosha jihatlarini qamrah oladi. Shu hilan birya, Olimpiya o‘yinlari%a, ular o'rtasidagi taranglikka va diqqatni festivalga ham va bit'a mega-hodisadagi ko“rsatuvga ham qaratih turishning qiymligiga nisbaian har xil qarashlarni ko'rsatadi. Lekin katia shaharda hunday yirik hodisani tashkil qilinishi qo ‘zg'atuvchi ta'sir ko 'rsatadi odamlar huni tanlana qilishni va httyramona tashkil etishni xohlashadi. ^J
Olimpiya o 'yinhtri stadionlar hilan chegandanmaydi va ularni bayram hamda xursandchilik atmosferasini tashkil qilish mumkin ho'Igcm ttylarda, harlarda, savdo markazlarida va hog'larda ham televizor orqali tomosha qilishadi. Olimpiya bog 'i havram markazi ho ‘lishi mumkin. Olimpiya olovini olib o tilishi. xuddi fazodagi va vaqt ichidagi kahi olimpizm atmosferasini kengroq yaratadi. O'z- o ‘zidan ladbirlar. noformal tantanalar, rejalashtirilmagan
xursandchiliklar va lihoslar hilan karnavalli ko 'rsatuvlar tashkil qilinadi. Bunday harakullarni rag'batlantirish va ularga
ko ‘makladush yoki ular ustidcm politsiyaning nazorati. o 'yinlarga shahaming jarnoatchiligi his qiladigan mos ravishdagi tusni herishga yordam heradi.


ⁿ John Horne. Garn Whannel. (jndcrstanding Ihc Ohmpics Koutledgc. I jylor-Francis Group
Ixsndon and N'cw York. 2012 - 174 p

Xayfsizlik talahlari tashkiliy qo'mitalarni umumiy tomosha- binlariian shubhalanish an 'anasiga ega ha 'lih. ular. o 'z tartihsizligi bilan bayraniga o 'z nlushini qo 'shadigan faol ishtirokchihir sifatida emas, balki ko'proq darajada nazorat qilinadigan. yo naltiriladigan va tashkil qilinadigan element sifatida ko 'rih chiqiladi.

Hokimivatlar. yirik sport tadhirhiri vaqtida, ko 'pincha chiptalari bo'lmagat. fuqarolar uchun ekranlar o'rnatishadi. Bu, jamoatchilik nazorat, nuqtayi nazaridan ahamiyatlidir, odamlarni maxsus uchastkalarda mujassani bo‘lishlarini rag 'batlantirish orqali politsiya tomonidan nazorat qilinishi oson ho 'ladi. llattoki Pekinda, ekranlar shahar alroflarida ham o'rnatildi. Olimpiya o'yinlarining oxirgi bir necha kurida ko'chalardagi olomonni ko'rib, asablar chidamaydigandek luyuldi. Ochilish marosimi paytida. bevosita ko'rsatadigan ko'pchilik ekrunlar ishlab turdi. Xitoy fuqarolari ko 'chalarga chiqmuslit ku majhur ho 'lishgan va ochilish marosimini uyjarida ko 'rishgan. ^w
Oyinhirning birinchi kunhirida. Pekin markazida o'matilgan bevosita tramlatsiya qiladigan ekranlar hevosita sport musohaqalarini emas balki oldingi musobaqalami, jumladan xorijdan kelgan meemonlami olqishlagan Xitoy rahharlarini toliqtiradigan tahrir qiiingan momentlarini ko ‘rsatgan. Rundan farqli ravishda 2012-yilgi Londondctgi o 'yinlarda jonli uzatadigan eknmlar bulun nuimlakat ho'yicaa - hog'larda. harlarda, skverlarda, savdo markazlarida o 'rnatilgan.
Olimpiya hinolari horgan sari e 'tihorli joyga aylangan, lekin xavfsizlik masalalari, ko 'pincha chiptalari bo 'lmagan odamlar masofadan turih kuzatish hihmgina chegaralcmishini anglatadi.
Zamonaviy Olimpiya o‘yinlarining yuzaga kelishi festivalni o‘ziga jalb qildi. "Mucli Wenlock” o'yinlari o‘z xarakteri bo‘yicha bayromana bo‘!gan va shunday ho'lib qolmoqda. 0‘yinlaming rivojlanishi hilan ularning marosimlari ham. jumladan ochilish va yopilish marosimlari rivojlangan. Televizor ixtiro qilinguniga qadar, tabiivki, tomoshalaming ushbu shakllari juda farq qiladigan xarakterga ega bo‘!gan ular faqatgina arenaga tashrif buyurgan tomoshabinlar uchun ishlab chiqilgan, sndir bo‘layotgan hodisalami elektron uzatgichlar bo'yicha butun dunyoga kuzatish uchun


¹⁰ John Homc, Garry Whannd U-.iJcr;tanding the OI)-mpiCi Routlcdgc Taylor-Francis Group.
l ondon and Ncw Yorl 2012 1(1 p




tarqatishning iloji boMmagan. Itunda, olimpiya harakalining bayramona va tomosha jihatlari o'rtasidagi aloqalar ko'rib chiqiladi.
Festival. tomosha va kamavaflar. «Festival» so'zi bayramga nisbatan qoMIaniladi va demak, xursandchilikni anglatadi. Festival kundalik turmushdan farq qiladi va bayram hodisasi hisoblanadi. Ushbu mazinunda. siklik hantda takrorlanadigan va bayram qilinishiga majbur qiladigan sport hodisalari bayram hodisasi hisoblanadi. Tomosha va fcstivalni to'liq bir-biridan ajratish qiyin.
Bayramlar, odatda, o'z ichiga o'yin-kulgu. ovqat. ichimliklar iste’mol qilish va tovarlarni chakana savdo qilishni ta'minlashni hamda jamoatni bcixtiyor hislarini oladi. Bayramning umumiy elementlaridan biri - mushakbozlikni tashkil qilish hisoblanadi. Mushakbozlik tomosha hisoblanadimi? Mushakbozlik eng tomoshali boMgani paytida. hokimiyat tonioridan shou stfatida an'anavij ta'minlanadi. Lckin mushakbozlik. zavq olish hissini chaqiradi. u. hech qachon toliqtirmaydi. Mushakboilik shousi - ttmioshabop zavq olish shakli. lekin maftun qiladigan shakli hisoblanadi.⁸¹
Mushakbozlikni deyarli qo'ldan-qo'lga o'tkazib tashkil qilish mumkin emas. Ular paydo bo'lishi bilan birga tezda yo'q boMadi. Ulami samarali tarzda televideniya orqtdi ko'rsatib bo'lmaydi. suratga olish yoki suratini chizishning ham iloj yo'q. ularni taqatgina joyida tomosha qilish kerak.
Tomoshaning hech qanday rejimi mushakbozlik shousining amaldagi kattaligini yetarli darajac'a yetkizib bcra olmaydi. Mushakbozlik shousi bepul bo'lishi yoki u o'ikaziladigan joyga kirish uchun haq olinishi mumkin. bunda, mushakbozlik shousini stadionda o‘tirgan tomoshabinlaming ko'rish chegarasidan tashqarida to'sib qo‘yishning iloji yo'q. Mushak tovar hisoblanadi, lekin mushakbozlik shousini tovarlashtirish qiyin, uni bitta xona, xoll. hattoki stadion chegarasida qamrab olish mumkin emas, u, takroran ko'rsatilishi mumkin bo'lgan mahsulot emas. balkijaiayon hisoblanadi.
“Tomosha" so'zi ko'rish pa\tida olinadigan lazzatianishni va demak. ma'lum bir darajada hodisa, tomosha yoki obyekt va tomoshabin o'rtasidagi aloqani angiatadi. Ushbu mazmunda, u, “bayratn''ni anglatadigan lazzatlanishning kamroq darajadagi interfaol modelini anglatadi.


¹¹ John Home. Ciarry Whannel. Understanding ihc Olymi ics. Routicdge Taylor-Francis Group
tarndon and Ncw York. 2012. 146 p

“Karnavar so'zi bayramonalikning maxsus va aniq shaklini angiatadi. Karnaval paradlar. ekstravagant liboslar bilan bog'liq kundalik ahamiyatga ega bo'Igan tomosha. Kamaval niqoblar va liboslar bilan assotsiatsi> a qilina boshlandi.

Kamavalning asosiv xususiyati - ijrochi va tomoshabin o'rtasida aniq farqni bo'lmasligi hisoblanadi. kamaval “aktyorlar va tomoshabinlar o'rtasida biron-bir farqni tan olmaydi”. Agar Oiimpiya o'yinlarini “zodagonlaming zamonaviy marosimi" deb hisoblaydigan boMsaL u, olimpizmni madaniy ijro sifatida to'rtta janrini belgilaydi - tomosha. festivaJ. marosim va o'yinlar.
Rasmiy ommaviy tadbirlar, ko'pincha o‘z ichiga totnoshani, siyosiy quvvatni namoyish qilishni va texnologik ishlab chiqarishni namoyish qilishni uyg‘un!igini kiritadi. Festival va kamavalning barcha shakllari o‘z ichiga tomoshaning ayrim elementlarini kiritadi. Tomoshalar kam holatlarda bayrantning ma'lum bir kattaligisiz va kamavaili portlashsiz boMmaydi.
Sport tomoshalalarini tahlii qilish. Tabiiyki. ko'pchilik yirik sport tadbirlarida tashkilotchi/ar bttndav hoiatni yararishga ko'makla- shadi va hattoki rag'batlantiradi. Turindagi 2006-yiIgi Qishki Olim- piya o‘\in!arida tashkilotchilar Olimpiya servis majmuasini yaratish- gan bo'lib. unda medallar bilan taqdirlash ntarosimlari o‘tkazilgan.