L. A. Djalilova

ot o'yinlari (poyga, olomon poyga. ko'pkari. uloq va h.k.);

kuch sinashish (arqon tortishish, tosh, ot. tuya ko'tarish, buqa ag'darish);

dorboz o'yinlari (dor ustidagi mashqlar);

harakatli o‘yinlar;

yugurish musobaqalari (batba);

ov qilish (o'rgatilgan qushlar bilan - lochin, burgut va h.k).

0‘zbekiston hududida yashagan qadimgi xalqlaming turmush
sharoitlarida. o‘z vatanlarini himoya qilishda jismoniy tarbiya vositalaridan foydalanish kabi madaniy va jangovorlik faoliyatlari alohida o'rin tutadi. Bu davrda yashagan xalqiar 0‘rtasida o‘z hududlarida osoyishtalikni ta minlash, Vatanini himoya qilish uchun harbiy-jismoniy tayyorgarlik vositalaridan. turli an'anaviv jtsmoniy mashqlardan kcng foydalanganlar.
O'zbekiston hududida yashagan qadimgi xalqlar jismoniy tarbiyasining umumiy xususivatiari quyidagilardan iborai:
4 qadimgi ajdodlarimiz jismoniy tarbiyasi mehnat, harbiy ishlar, turmush tarzi, diniy marosimlar va urf-odatlar bilan bog‘liq bo‘ (gan.
•k psmoniy tarbiya va jismoniy sifatlarga o'rgatish jarayoni an'anaviy mashqlardan iborat bo'lgan.
«4 jismoniv tarbiya va turli milliy o‘yinl?j- orqali qadimgi ajdodlarimizning yuksak jismoniy, ruhiy va ma'naviy fazilatlari tarbiyalangan.

0‘rta asrlar davrida Markaziy Osivoda jismoniy tarbiya

O‘zbekiston mustaqillikka erishgan dastlabki kunlaridanoq mamlakat tarixini qayta yoritish va barcha voqeliklarni ochiq-oydin ko‘rsatish asosiy vazifalardan biri qilib qo'yildi. Ma'lumki, Vatanimiz jahon madaniyatiga beqiyos hissa qo‘shgan ulug' allomalar, buyuk olimlar, mohir sarkarda va davlat arboblari bilan mashhurdir. Miiliy madaniyat taraqqiyotida 0‘zbekiston dunyo davlatlari, Markaziy Osiyo mamlakatlari orasida o‘ziga xos xususiyatlari, o‘zining geografik va tabiiy qulayliklariga ko'ra qadimdan insonivat tarixining ilg‘or madaniy markazlaridan joy olib kelgan.
VII asr boshlarida Arab xalifaligi tashkil topib, uning tarkibiga butun Arabiston yarim oroli, Eron, Kavkaz orti, Suriya, Shimoliy Afrika, Janubiy Ispaniya kiritiigan. VII asr o'rtalariga kelib esa arab bosqinchilari tomonidan Markaziy Osiyo yerlari ham zabt etilgan edi. Arablarga qarshi mahalliy xalqiar uzoq yillar davomida urush olib borganlar. Lekin arablar bu yerlami to‘la istilo qilib, o‘z dini va madaniyatini o'matish. Markaziy Osiyo xalqlarini Islom diniga bo'ysunishiga crishgan edilar.
Arab xalifaligining amalga oshirgan ijtimoiy-siyosiy islohotlari, yagona islom dinining tarkib topishi madaniy, roa'naviy hayotga ham ta'sir etgan. Islom qadriyatlari xalq ma'naviy hayotining uzviy qismi sifatida uning turmush tarzidan. xatti-harakatidan munosib o'rin olgan edi. Islom dinida musulmonlar jismni toza tutish. dam olish, bolalami yoshlikdan odobli boiishga o'rgatishga da'vat qilindi. Lckin ayollarning erkinligi, ochiq yuz bilan yurishi. avvalgidek erkaklar bilan birgalikda teng mehnat qilishi. kurash. ot o'yinlarida bellashuvi taqiqlangan edi.
VII-VIH asriarda Arab xalifaligida ilm-fan taraqqiyoti. ijtimoiy- iqtisodiy yuksalish Movarounnahr va Xurosonda IX asrlarga kelib ma'naviy ko'tarilisb - «Sharq Renessansi» - Uyg'onish davrini boshlab berdi. Xalifa Xorun ar-Rashid (786-833) va uning o'g'li Ma'mun davrida Bag'dodda "Ba>tul hikma” (Donishmandlik uyi) Akademiyasi tashkil etilgan. Butun Sharqda bo'lgani kabi Movarounnahrda ham ilm-fan va ma'rifat sohasida o‘z xizmatlari bilan dunyoga mashhur bo'lgan al-Xorazmiy, Abu Nasr Forobiy, Ahmad Farg'oniy. Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino kabi qomusiy olimlar ijod qilganlar.