Квазисуд ташкилоти ҳакамлик суди тушунчаси ва фаолияти

Ҳакамлик судлари тушунчаси, вазифалари ва ваколатлари

• Юридик ва жисмоний шахслар ҳакамлик муҳокамасининг тарафлари ҳисобланади.
• Бу уринда низолашаётган томонлар уртасида юзага келган низо буйича ишни ҳакамлик судида куриш тўғрисида келишув булган такдирдагина, иш ҳакамлик судида куриб чиқилиши мумкин.
• Шундай қилиб, ишларнинг ҳакамлик судларига таалуқлилиги ва уларнинг низони куриб чиқиш буйича ваколатлари куйдаги 3 та мухим элементлар билан боғлиқ, чунончи ушбу элементларнинг мавжуд ёки мавжуд эмаслигига боғлиқ равишда ҳакамлик судлари ҳам юзага келган низони куриши ёки кура олмаслиги мумкин:
• - низо субъектлари (низолашаётган тарафлар);
• - низо предмети (низони вужудга келтирган муносабатлар);
• - тарафлар ўртасида низони ҳал этиш буйича келишув тартиби.

Низо субъектлари

• Низо субъектлари. Ҳакамлик судларида низолашаётган тарафлар булиб, юридик шахслар, якка тартибдаги тадбиркорлар ва фуқаролар, шунингдек чет эл фуқаролари хам булиши мумкин.
• Бундан келиб чиқадики, субъект таркиби буйича ҳакамлик судига хужалик ва фуқаролик ишлари буйича судлари томонидан куриб чиқилаётган низолар таалуқли

Низо предмети

• Ҳакамлик судлари фуқаролик ҳуқуқий муносабатларидан келиб чиқувчи низоларни ва хужалик низоларини куриб чиқади. Бу ерда ҳакамлик судлари – хужалик судларига таалукли, хамда фуқароллик ишлари буйича судларга тегишли булган ишлар ва низоларни куриб чиқиши мумкин

Низоли ишларнинг асосий категорияларини умумлаштириб, ҳакамлик судларининг куйдаги ваколатларини санаб утиш мумкин:

• Низоли ишларнинг асосий категорияларини умумлаштириб, ҳакамлик судларининг куйдаги ваколатларини санаб утиш мумкин:
• - хохлаган фуқаролик ёки хужалик шартномалари (маҳсулот етказиб бериш, олди-сотди, кредит, лизинг, аренда, қимматли қоғозлар ва хоказо) ни ижро этиш, бекор қилиш, узгартириш ва хақиқийли буйича келиб чиққан низолар, яъни тарафлар ўртасидаги шартномавий муносабатлардан келиб чиқадиган барча низолар;
• - зарар етказишдан келиб чиқадиган мажбуриятлар (мол – мулк, товарга зиён етказиш) буйича низолар;
• - интеллектуал мулк (фирма номи, товар номи фойдали ихтиролар ва моделлар) га булган ҳуқуқларни ҳимоя қилиш билан боғлик низолар;
• - номоддий бойликлар (ишчанлик обруй, кадр – киммати, шаъни) ни ҳимоя қилиш билан боғлиқ низолар;
• - шунингдек фуқаролик ҳуқуқий муносабатлардан яъни фуқаролик қонунчилиги билан тартибга солинадиган муносабатлардан келиб чиқадиган бошқа низолар