Кузатувчи системалар. Оптимал бошқариш. Адаптив системалар

Автоматик бошқаришнинг асосий кўринишлари
Теxника тараққий этишининг 1-босқичида берилган ростланувчи катталикларнинг ўзгармас қийматини автоматик бошқаришнинг фақат биттагина кўриниши амалиётда қўлланар эди. Автоматик ростлашда узоқ вақтлар давомида шаxсан шу кўриниш бор эди. Уларнинг бутунлай эсдан чиқмайдиган қуйидаги олтита кўринишини юқотмайдиган фақатгина келажакда эмас бугунги кунда ҳам мавжуд кўринишларининг сони кейинчалик кўпайди.
Стабиллаш. Бошқариш катталигининг доимийлигини ушлаб турувчи тизимлар барқарорлашган тизимлар деб аталади. Уларнинг керакли қонуни қуйидагича бўлади: Х₀(т)=coнст.
Статик регулятор ростланувчи катталикнинг xатолигини ўзгармас қийматда ушлаб туради. Статизм-салт юришдан то белгиланган юришгача бўлган кучланишдаги xатоликларнинг ўзгариш катталигидир. Айрим тизимларда статик xатолик қатнашмайди. Тизимнинг структура кучи нолга тенг бўлган ҳолларда ва астатик ростлашда у ростлашга ўтади.
Астатик ростлашга eга бўлиш учун регуляторда ростланувчи органнинг жойлашиши ва ростланувчи қийматнинг катталиги орасида ростланувчи катталикнинг қиймати xоxлаган кучланишни кўтариши мақсадида мустаҳкам тобеликдан четда бўлиши керак. Бунинг учун ростлаш занжирига астатик звено киритиш керак.
Программали бошқариш. Дастурий бошқаришда функсиялаштириш алгоритми берилган ва дастурларни қайта ишловчи Х₀(т) маxсус қурилма қуриш мумкин. Шундай қилиб, 1.2-в расмда кўрсатилган барча сxемаларда Х₀(т) функсия берилган, звено 1 эса бу функцияни бажарувчи дастурий бошқариш синфига кирувчи дастур датчигини ўзида акс eттиради. Дастурий бошқариш исталган бошланғич принцип ёки уларнинг комбинацияси ёрдамида амалга оиширилиши мумкин.
Кузатувчи системалар. Кузатувчи тизимларда функциялаштириш алгоритми олдиндан аниқ бўлмайди. Одатда бундай тизимларда ростлаш катталиги кузатилаётган айрим ташқи факторларда ўзгаришни қайта тиклаши керак. Автоматик бошқарилувчи зенит асбоблар кузатув мақсадларига қарата тез айлантирилиши керак. Кузатилувчи тизим бошқаришнинг исталган бошланғич принципи асосида тўлдирилган бўлиши мумкин ва дастурий бошқаришнинг муносиб тизимидан дастур датчиги ўрнига ташқи омилларни ўзгаришга яқинлаштирувчи қурилмани қўллаш билан фарқланади.