Kutubxonashunoslik

Axborot-kutubxona faoliyati tizimlarining yaxlitligi 
Kutubxonachilik tizimlarini muhim xususiyati - uni yaxlit tizim 
sifatida harakatda bo‘lishidir. Kutuxonachilik tizimlarini yaxlitligida 
uning elementlari bir-birlariga o‘zaro moslashadi, ularni harakatlari 
birgalikda bo‘ladi, o‘zlari uchun zararli bo‘lmasa, bir-birlarini 
qiziqishlari bilan kelishadi. Shundan turli xil kutubxonachilik 

---

121 
jarayonlarining mosligi, kelishishlik, proportsionallik, bir-birini to‘ldirib 
borish orqali amalga oshiriladi. 
Yaxlit 
kutubxonachilik 
tizimi 
qarama-qarshiliklar 
sifatida 
ta’riflanadi. Chunki u bir biridan farq qiluvchi, turli xil kutubxonalar va 
kutubxona tarmoqlaridan tashkil topgan. Ularni har biri murakkab 
tuzilishga, o‘ziga xos xususiyatga egadir. Kutubxonachilik tizimining 
elementlarini shunday har xilligi tufayli, o‘zaro hamkorlik ishlari, 
kutubxonachilik resurslarini almashish jarayoni yuz beradi, natijada bir 
kutubxona o‘zida yo‘q bo‘lgan, unga zarur bo‘lgan narsani boshqasidan 
topadi. 
Shunday qilib, yaxlit kutubxonachilik tizimi - kutubxonalar 
o‘rtasidagi har xilliklarni yo‘qotish, bir xillikka olib kelishi emas, balki u 
ko‘p xillikni birgalikdagi holatidir. Yaxlit kutubxonachilik tizimining 
asosi sifatida komponentlarning o‘xshashligi emas, balki ularni bir-
biriga mosligi, ularni harakatchangligi, qo‘shimcha bo‘la olishi, bir-
biriga bog‘liqligi asos bo‘ladi. Faqat birgalikdagi harakat tufayli, alohida 
kutubxonalarga va idoraviy-sohaviy tarmoqlarga xos bo‘lmagan 
umumtizim sifati paydo bo‘ladi.
Yaxlit kutubxonachilik tizimi u tashkil topgan kutubxonalar va 
kutubxona tarmoqlariga faol ta’sir ko‘rsatadi. Natijada ular boshlang‘ich 
komponent sifatida qandaydir ko‘zga tashlanadigan o‘zgarishlarga 
uchrashi mumkin. Bu o‘zgarishlar qandaydir tashqi kuchlar ta’siri emas, 
balki kutubxonalarni tizimli komponenti sifatida ichki tizimidagi o‘zaro 
harakatlarning natijasidir. 
Kutubxonachilik tizimlarini yaxlitlikka aylanishi, idoraviy va 
idoralararo qiziqishlarni organik ravishda har bir idorani va kutubxona 
tizimini 
jamoaviy 
qiziqishi 
bilan 
bog‘lanishiga 
olib 
keladi. 
Kutubxonalarni idoraviy va idoralararo qiziqishlari - bu kutubxonachilik 
tizimining rivojlanishi jarayonining ikkita tendensiyasidir.