Kurs loyihasi mavzu ishlab chiqarish samaradorligi va uni oshirishning asosiy yollari

Korxona hajmi samarasi.

Korxonaning faoliyatini istiqbol yillar uchun rejalashtirilganda uning hajmi qanday bо‘lishligini hal qilish lozim. Ma’lumki ayrim hollarda korxona hajmini kengaytirish uni samaradorligini oshirsa, boshqa holatlarda korxona hajmi uni samaradorligiga ta’sir etmaydi. Masalan, ishlab chiqarish bilan shug‘ullanuvchi korxonalarda (avtomobil firmalari, radio-elektronika va h.k.) korxona hajmi ularni samaradorligini oshirsa xizmat kо‘rsatuvchi korxonalarda (turli xildagi servis xizmatlari) korxona hajmi samaradorlikni oshuviga olib kelmaydi.

Korxona hajmi va uni samaradorlikga ta’siri tо‘g‘risida fikr yuritar ekanmiz uni 3-xildagi natijasini bilishimiz lozim.

1. Korxona hajmini samaradorlikga ijobiy ta’siri. Bunday korxonalarda korxona hajmini oshirish bilan bog‘liq bо‘lgan sarf-xarajatlar 2 baravardan ziyod mahsulot ishlab chiqarishni ta’min etish lozim. Bu о‘sish ishlab chiqarishni ixtisoslashuvi asosida amalga oshadi. Ishlab chiqarish hajmi samara beradigan bо‘lsa, unda yirik ishlab chiqarishni rivojlantirish maqsadga muvofiv.

2. Ikkinchi kо‘rinishdagi korxona hajmini samaradorlikka ta’siri shu bilan xarakterlanadiki, unda ishlab chiqarish omillarini necha marta oshirilsa ishlab chiqarish hajmi shuncha miqdorda kо‘payadi, lekin samaradorlik о‘zgarmagan holda qoladi. Boshqacha qilib aytganda korxona hajmi ishlab chiqarish omillaridan samarali foydalanish bilan bog‘liq emas. Masalan, yirik sayyohlik (turistik) tashkilotlarida ham, mayda tashkilotlarda ham о‘rtacha bir kishiga tо‘g‘ri keladigan harajatlar deyarli bir xilda bо‘ladi.

3. Korxonalar hajmini samaradorlikka ta’sirining uchinchi kо‘rinishida korxonada foydalanilgan ishlab chiqarish omillarining о‘sishiga qaraganda uning samaradorligi past darajada bо‘ladi. Masalan, ishlab chiqarish omillari ikki baravar oshsa mahsulot hajmi ikki baravardan kam о‘sadi. Bunday holatni salbiy samara deb yuritiladi.

Ishlab chiqarish hajmini ijobiy va salbiy samarasini grafik shaklida quyidagicha ifoda etish mumkin.