Kurs jumisi tema: “Valyuta kursi” Orinlaǵan: 3-a ekonomika topari studenti Uzaqbaeva Dilbar Ilimiy basshi: úlken oqitiwshi Aytjanov Artiqbay

Kirisiw

Jámiyet xojalıq iskerliginiń rawajlaniwi, bir túrdegi milliy valyutalardi basqa túrdegi milliy valyutalarǵa almasınıwına obektiv zárúrat tuwdiradi. Bunday zárúrat, talap hám usınıstıń tásiri tiykarında valyutanı ayriqsha bahasi - valyuta stul qáliplesetuǵın arnawlı bazarda payda bolip, ámelge asadı. Usı bazar óz ishine, shet el valyutalarin bir-birine ayırbaslaw menen baylanıslı ja`mi munasábetlerdi alǵan halda, olardıń mánisi, húkimran valyuta sistemasın xarakteri menen belgilenedi. Jáhán bazarı sistemasında shet el valyutalar bazarı, tovarlar ha`m kapitallar bazarına salıstırǵanda obektiv túrde ekilemshi orındı iyelep, olarǵa xizmet kórsetedi. Rawajlanǵan mámleketler ekonomistleri, kóbinese, valyuta bazarın milliy, shet el banklerdi hám broker firmalardı óz-ara baylaw zamanagóy baylanıs qurallarin sisteması dep ataydı. Bir payıtlarda, valyuta bazarı degende, onıń tiykarg`i subektleri retinde, ádette bankler hám basqa finanslıq shólkemler jiyindisi túsiniledi. Máselege bunday jaqınlaw, bazardı sırtqı sho`lkemlestiriw ayriqsha qásiyetlerin sáwlelendirgen halda, onıń mánisin ashıp bermeydi. Bazar ekonomikasın tártipke salıwda valyuta siyasatı zárúrli orındı iyeleydi. Valyuta siyasatı milliy valyutani turaqlı saqlap turıwda eń jaqsı qural esaplanadı. Ǵárezsizlikke eriskenimizden keyin, biz bárinen burın, óz milliy valyutamızǵa iye boliw mashqalasın ortaǵa tasladıq. Sebebi milliy valyutag`a iye bolǵan mámleket da o'z puqaraları ushın, qısqasın aytqanda óz aymaǵında erkin sawdanı ámelge asiriw ańsat boladı. Usınıń menen birge óz milliy valyutasınıń qadrin jáhán ko`lemine asırıwǵa qaratılǵan siyasatlar alıp barıldı. Milliy valyutamız shólkemlestiririlgennen keyingi waqitlarda Ózbekstan milliy valyuta qadrin asırıwdı názerdetutgan valyuta siyasatı, eksport hám import siyasatların apardı. 1941-jilda milliy valyutamız qadri sırt el valyutalarǵa salıstırǵanda talay tómen bolǵan bolsa, talay waqıt ótkennen keyin, 1992-1998-yillarda milliy valyutamız qadri ko'terildi. Házirgi dáwirge kelip milliy valyutamizdin` qadri bolsa sırt el valyutalarina salıstırǵanda ádewir jaqsı jaǵdayda desek aljaspag`an bolamiz Puqaralar hám resident emeslerdin` banknotalarn erkin satıp alıw hám satıw múmkinshiligi konvertatsiya dep ataladı. Oraylıq bank yamasa mámleket tárepinen ámelge asırilatuǵın hár qanday sheklewler valyutanı bólek mámilege aylantıradı. Erkin konversiya tek ekonomikalıq turaqlı mámlekette múmkin. Tek nızamlı ruxsat emes, pul birligine ıseniw hám hákimiyattıń rawajlanıw dárejesin joqarı bahalaw da zárúr.

Xalıq aralıq munasábetler milliy valyutalardan paydalanıwǵa tiykarlanǵan. Bular túrli mámiledegi qurallardı óz ishine aladı: teńgeler, banknotalar, tólew hújjetleri, qımbatlı qaǵazlar, qımbat bahalı metallar hám basqalar. Mámlekettiń jáhán ekonomikasına integraciyalasıw dárejesine qaray, valyutanı túrli jollar menen aylandırıw múmkin. Milliy birlikti almastırıw xalıq aralıq sawdanıń zárúrli shárti bolıp tabıladı.