|
Elektr qarshilik — elektr zanjiri (yoki zanjir bir qismi)ning elektr tokka koʻrsatadigan aks taʼsirini ifodalaydigan fizik kattalik; omlarda oʻlchanadi. Elektr qarshilik elektr energiyasining boshqa tur energiyaga aylanishiga bogʻliq; elektr energiyasi oʻzgarmaydigan jarayondagi elektr qarshilikni aktiv qarshilik, tok manbai energiyasi elektr yoki magnit maydoniga uzatiladigan jarayonlardagi elektr qarshilikni reaktiv qarshilik deyiladi.
Solishtirma elektr qarshilik — uzunligi 1 m, koʻndalang kesim yuzi 1 m2 boʻlgan bir jinsli toʻgʻri silindrik oʻtkazgichning elektr qarshiligi. Metall va qotishmalarning koʻpchiligida bir necha Kelvin gradusi tartibidagi trada Solishtirma elektr qarshilik q. sakrab nolga aylanadi va undan ham past tralarda r=0 saqlanib qoladi. Bu hodisa oʻta oʻtkazuvchanlik deb ataladi.
elektr tokining oqishini oldini olish uchun materialning xususiyatini tavsiflovchi elektr miqdori. Materialning turiga qarab qarshilik nolga teng bo'lishi mumkin - minimal (mi/mikro ohm - o'tkazgichlar, metallar) yoki juda katta (giga ohm - izolyatsiya, dielektriklar). Elektr qarshiligining o'zaro nisbati .
o'lchov birligi elektr qarshilik - Ohm. U R harfi bilan belgilanadi. Qarshilikning oqimga va yopiq kontaktlarning zanglashiga bog'liqligi aniqlanadi.
Ohmmetr- zanjir qarshiligini to'g'ridan-to'g'ri o'lchash uchun qurilma. O'lchangan qiymat diapazoniga qarab, ular gigaohmmetrlarga (katta qarshiliklar uchun - izolyatsiyani o'lchashda) va mikro / milliohmmetrlarga (kichik qarshiliklar uchun - o'lchashda) bo'linadi. o'tish qarshiliklari kontaktlar, vosita o'rashlari va boshqalar).
Mavjud katta xilma-xillik dizayn bo'yicha ohmmetrlar turli ishlab chiqaruvchilar, elektromexanikdan mikroelektrongacha. Ta'kidlash joizki, klassik ohmmetr qarshilikning faol qismini (ohm deb ataladigan) o'lchaydi.
Devrendagi har qanday qarshilik (metall yoki yarimo'tkazgich). o'zgaruvchan tok faol va reaktiv komponentga ega. Aktiv va reaktivlik yig'indisi AC zanjirining empedansi va quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:
bu erda, Z - o'zgaruvchan tok zanjirining umumiy qarshiligi;
R - o'zgaruvchan tok zanjirining faol qarshiligi;
Xc - o'zgaruvchan tok zanjirining sig'imli reaktivligi;
(C - sig'im, w - o'zgaruvchan tokning burchak tezligi)
Xl - o'zgaruvchan tok zanjirining induktiv reaktivligi;
(L - induktivlik, w - o'zgaruvchan tokning burchak tezligi).
Faol qarshilik- bu energiya to'liq boshqa turdagi energiyaga (mexanik, kimyoviy, termal) aylanadigan elektr davrining empedansining bir qismidir. O'ziga xos xususiyat faol komponent - barcha elektr energiyasining umumiy iste'moli (energiya tarmoqqa tarmoqqa qaytarilmaydi) va reaktivlik energiyaning bir qismini tarmoqqa qaytaradi (reaktiv komponentning salbiy xususiyati).
Har qanday o'tkazgichdagi elektr zaryadlarining yo'naltirilgan harakati ushbu o'tkazgichning molekulalari va atomlari tomonidan to'sqinlik qiladi. Shuning uchun kontaktlarning zanglashiga olib keladigan tashqi qismi ham, ichki qismi ham (energiya manbasining o'zida) oqimning o'tishiga xalaqit beradi. Elektr zanjirining elektr tokining o'tishiga qarshiligini tavsiflovchi qiymat deyiladi elektr qarshilik.
Yopiq elektr zanjiriga kiritilgan elektr energiyasining manbai tashqi va ichki davrlarning qarshiligini engish uchun energiya sarflaydi.
Elektr qarshiligi harf bilan belgilanadi r va rasmda ko'rsatilganidek, diagrammalarda tasvirlangan. 14, a.
Qarshilik birligi - ohm. ohm shunday chiziqli o'tkazgichning elektr qarshiligi deb ataladi, unda bir voltning doimiy potentsial farqi bilan bir amperlik oqim oqadi, ya'ni.
Yuqori qarshiliklarni o'lchashda ming va million marta ko'proq ohm birliklari qo'llaniladi. Ular kiloohm deb ataladi ( com) va megohm ( Onam), 1 com = 1000 ohm; 1 Onam = 1 000 000 ohm.
IN turli moddalar turli xil miqdordagi erkin elektronlarni o'z ichiga oladi va bu elektronlar o'rtasida harakatlanadigan atomlar boshqacha tartibga ega. Shuning uchun o'tkazgichlarning elektr tokiga qarshiligi ular yasalgan materialga, uzunligi va maydoniga bog'liq. ko'ndalang kesim dirijyor. Agar bir xil materialning ikkita o'tkazgichi taqqoslansa, u holda uzunroq o'tkazgich ko'proq qarshilikka ega teng maydonlar tasavvurlar va katta kesimli o'tkazgich teng uzunliklarda kamroq qarshilikka ega.
Supero'tkazuvchilar materialning elektr xususiyatlarini nisbiy baholash uchun uning qarshiligi xizmat qiladi. Qarshilik uzunligi 1 ga teng bo'lgan metall o'tkazgichning qarshiligi m va kesma maydoni 1 mm 2; r harfi bilan belgilanadi va bilan o'lchanadi
Qarshiligi r bo'lgan materialdan yasalgan o'tkazgich uzunligi bo'lsa l metr va tasavvurlar maydoni q kvadrat millimetr, keyin bu o'tkazgichning qarshiligi
Formula (18) shuni ko'rsatadiki, o'tkazgichning qarshiligi u ishlab chiqarilgan materialning qarshiligiga, shuningdek uning uzunligiga to'g'ridan-to'g'ri proportsional va tasavvurlar maydoniga teskari proportsionaldir.
Supero'tkazuvchilarning qarshiligi haroratga bog'liq. Metall o'tkazgichlarning qarshiligi harorat oshishi bilan ortadi. Bu bog'liqlik juda murakkab, ammo harorat o'zgarishining nisbatan tor diapazonida (taxminan 200 ° C gacha) har bir metall uchun ma'lum bir harorat deb ataladigan qarshilik koeffitsienti (alfa) mavjud deb taxmin qilishimiz mumkin. Supero'tkazuvchilar qarshiligining ortishi D r harorat 1 ° C ga o'zgarganda, 1 ga tegishli ohm dastlabki qarshilik.
Shunday qilib, qarshilikning harorat koeffitsienti
va qarshilik kuchayadi
Do'stlaringiz bilan baham: |
