Kurs ishi topshiriqlari

Mis boyitmasining ratsional tarkibi (1-Jadval)

N	Birikmalar	Miqdor	Cu	Fe	S	SiO2	O2	CaO	Bosh
1	CuFeS2	64.981	22.5	19.776	22.705
2	CuS	3.761	2.5		1.261
3	FeS2	18.773		8.739	10.034
4	Fe2O3	2.123					0.638
5	SiO2	5				5
6	CaO	1.5						1.5
7	Boshqalar	4.5							4.5
	Jami	100	25	30	34	5	0.638	1.5	4.5

2.2 Chang miqdorini hisoblash
Zavod m a’lumotlariga ko‘ra, muallaq eritish amaliyotida misning changga o‘tish foizi 0,8-1,0% ni tashkil etadi. U 1,0 % ga teng deb qabul qilinadi. Shuningdek, changga boshqa elementlaming olib ketilishi 1% deb qabul qilinadi. . Changning foizlik tarkibi quruq tarkibiga mos tushadi.Jarayonga keltiriluvchi boyitmaning foizlik tarkibi eritishgacha boigan boyitmaning foizlik tarkibiga teng.
Boyitmaning har bir birikma miqdoridan shu komponentning changga olib ketilgan miqdorini ayirib, jarayonda ishtirok etuvchi tarkibi va miqdori olinadi.


Chang miqdori (2-Jadval)

N	Birikmalar	Miqdor	Cu	Fe	S	SiO2	O2	CaO	Bosh
1	CuFeS2	0.64981	0.225	0.19776	0.22705
2	CuS	0.03761	0.25		0.01261
3	FeS2	0.18773		0.08739	0.1034
4	Fe2O3	0.02123		0.01485			0.00638
5	SiO2	0.05				0.05
6	CaO	0.015						0.015
8	Boshqalar	0.04							0.04
	Jami	1.00	0.3	0.3	0.34	0.05	0.00638	0.015	0.04

Chang miqdorini hisobga olganda boyitma miqdori (3-Jadval)

N	Birikmalar	Miqdor	Cu	Fe	S	SiO2	O2	CaO	Bosh
1	CuFeS2	64.331	22.275	19.578	22.477
2	CuS	3.723	2.475		1.248
3	FeS2	18.585		8.651	9.933
4	Fe2O3	2.101		1.47			0.631
5	SiO2	4.95				4.95
6	CaO	1.485						1.485
7	Boshqalar	4.455							4.455
	Jami	99	24.75	29.699	33.658	4.95	0.631	1.485	4.455

2.3 Shteynni hisoblash
Zavod m a’lumotlaridan kelib chiqib, eritishda misning shteynga ajralish darajasi 97% deb qabul qilinadi.A jralish darajasining ko‘rsatkichini U bilan belgilab, professor V .I.Sm irnov tak lif qilgan quyidagi formula orqali hisoblab topish mumkin: U =(a-bsh)/a-100-yBunda: a - ruda, boyitma, xomashyo tarkibida misning tarkibi, %;
b - 1 t ashyoni qayta ishlashda ajralib chiqadigan toshqol miqdori. Amaliyotda bu son 0,5-0,8 tonnani tashkil etadi;
sh - misning toshqoldagi tarkibi. Bunda shteyn tarkibidagi misning foiziga nisbatan 0,01 ga teng bo'ladi, ya’ni 30 foizli misning shteynini olsak, 30 0,01=0,3 %;
у - kuyindi, ya’ni eritish paytida ushlab bo'lmaydigan qaytmas chang.
Professor V. I. Smimovning fikricha, bu u = 0,5%dan ortmasligi kerak.
Hisoblash tarkibida Cu - 40%li misi bo'lgan shteyn olishga qaratilgan. Unda shteyn tarkibida mis miqdori 100 kg boyitmadan 25 *0.97=24.25kg
100 kg quruq boyitmaga mos keluvchi shteyn miqdori:
24.25*100/40=60.625kg
Zavoddan olingan ma’lumotlarga ko'ra, shteyn tarkibi quyidagicha: Cu-40%; S - 25%; Fe - 29% va hokazo. Shteynning tarkibida mis xalkozin
Cu2S miqdori 24.25*159.14/127.08 =30.367kg (50.028%)
Cu2S dagi S miqdori 30.367*32.06/159.14=6.117kg (10.028%)
FeS dagi S miqdori 25-10.028=14.972% 14.91*60.625/100=9.076kg
FeSmiqdori 9.076*87.91/32.06=24.886kg (41.052%)
FeS dagi Fe miqdori24.886*55.85/87.91=15.81kg (26.08%)
Fe3O4 dagi Fe miqdori 29-26.08=2.92%
2.92*60.625/100=1.77kg
Fe3O4 miqdori 231.55*1.77/167.55=2.446kg (4.035%)
Fe3O4 dagi O2 miqdori 2.446*64/231.55=0.676kg (1.115%)
Shteynning ratsional tarkibi va miqdori (4-Jadval)

Birik	Cu		Fe		S		O2		Hokazo		Miqdori
	kg	%	Kg	%	kg	%	kg	%	kg	%	kg	%
Cu2S	24.25	40			6.117	10.028					30.367	50.0
FeS			15.81	26.08	9.076	14.972					24.886	41
Fe3O4			1.77	2.92			0.676	1.115			2.446	4.03
Hokazo									2.926	4.885	2.926	4.88
Jami	24.25	40	17.58	29	12.428	25	0.676	1.115	2.926	4.885	60.625	100

2.4 Gazlarni hisoblash
Bizning hisobimizda kislorodli-mash’alli eritish pechi texnologik jarayonning oqova gazlari faqatgina SO₂ bilan ko'rsatilgan, chunki yuqorida ko'rsatilgan dissotsiatsiya va oksidlanish reaksiyalan bo'yicha
hosil bo'ladi. (3.36) reaksiya bo'yicha S₂ hosil bo'ladi:
60.331*0.5*64.12/2*183.51=5.619kg
(3.37) reaksiya bo'yicha
3.723*64.12/4*95.6=0.624kg
(3.38) reaksiya bo'yicha
18.773*64.12/2*119.97=5.016kg
Hammasi bo'lib
5.619+0.624+5.016=11.259 S2 hosil bo'ladi.
Elementar S2 kislorod bilan oksidlanadi:
202+S2—>2S02
11.259*64/32.06*2=11.237kg O2
11.259*64.12/32.06*2=22.496kg.SO2
0.2665+22.496=45.3034kg SO2
45.3034*22.4/64.06=15.8413m³
0.0155+19.784+11.327-0.01466=29.06127kg O2
29.06227*22.4/32=20.3428m³ O2 sarfi
Purkashda texnik kislorod 95% hajm hisobiga teng. Unda purkash hajmi 20.3428m³ 0 2
N2 hajmi:
21.41356-20.4328=0.98076m³
0.98076*28/22.4=1.22595kg
Purkash massasi:
29.06127+1.22595=30.28722kg


2.5 Tashlanma toshqolni hisoblash
Cu2S miqdori
64.331*159.14/183.51=27.893kg
4CuS2-»Cu2S+S2
3.723*159.14*2/4*95.6=3.098kg
Jami: Cu2S 27.893+3.098=30.991kg
Pechdan shteyn bilan 24.25kg Cu2S chiqadi.
2Cu-->Cu2S
24.25*159.14/127.08=30.367kg
Cu2S da S miqdori 1.543 kg
Cu2Sda Cu miqdori 6.161kg
Tashlanma toshqolga esa
30.991-30.367=0.624 Cu2S o'tadi. (Cu=0.38kg va S=0.125kg)
Pechdan shlakga 25.4147-24.9=0.5147 kg Cu2S oʼtadi
Cu2S -->>2Cu +S
Hosil bo’lgan Cu 0.38kg, S miqdori 0.125kg
Quyidagi reaksiyada kislorod bilan misning barcha miqdoridan 10 % Cu20 oksidgacha oksidlanadi:
0.38*0.1=0.038kg
Cu2S+l ,5 0 2 —>Cu20 + S 0 2
0.038*143.08/127.08=0.0428kg Cu2O
0.038kg Cu
0.0048kg O2
Sarflangan O2 0.0143kg
Hosil boʼlgan SO2 0.0192 kg
0,624-0,9=0,5616 % Cu2S keladi. (Cu=0,448% va S=0,0125% )
Toshqol miqdori undagi mis bo'yicha aniqlanadi. Toshqol tarkibida mis miqdori 0,7%.
0.5616*100/0.7=80.228kg
(1)reaksiya bo'yicha pechda FeS hosil bo'ladi, uning miqdori:
64.331*87.91/183.51=30.817 kg
Pech quyidagi dissotsiatsiya reaksiyasiga asosan FeS hosil bo'ladi
2FeS2-->>2FeS + S2
18.773*87.91/119.97=13.756 kg
Pechda jami 13.756+ 30.817=44.573 kg FeS hosil bo‘ladi.
Bu FeS miqdorining bir qismi pechda temiming yuqori oksidlari bilan oksidlanadi.FeS oksidlanish reaksiyasini hisoblab, temiming yuqori oksidlari tengligi tekshiriladi.
Toshqol tarkibidagi Fe30 4 miqdori toshqol va shteyn orasida magnetitning taqsimlanish koeffitsiyenti bo'yicha aniqlanadi.
K=% Fe30 4 toshqol /% Fe30 4 shteyn
t =1200°S; Cusht = 40 %;
toshqolda S i0 2=35 %, bo'lganda K =l,9 % Fe30 4sht = 4,1811
Unda % Fe30 4 toshqol = 4,1811-1,9=7,9441 %
7.9441*58.714/100=4.664 kg
Tashlanma toshqol tarkibida Fe30 4 miqdori:
Pechdan jami
2.0785+4.664=6.7425kg kg Fe30 4 chiqadi.
Pechga boyitma tarkibidagi temir, asosan, gematit holida yuklanadi. Fe20 3 miqdorining barchasi temir sulfidi bilan pechda yuqori harorat ostida quyidagi reaksiya bo'yicha qaytariladi:
3Fe20 3+ F eS ^ 7 F e0 + S 0 2 (3.39)
Magnetitgacha to'liq qaytarilib, quyidagi reaksiya ham ketishi mumkin:
10Fe2O3+FeS—>7Fe30 4+ S 0 2 (3.40)
(3.40) reaksiya bo'yicha pechda 6.7425 kg Fe30 4 hosil bo'ladi. Bu reaksiya bo'yicha
Sarflanadi:
6.643 kg Fe2O3
O.3657kg FeS
Hosil boʼladi:
0.2665kg SO2
Bu miqdor tarkibiga boyitma va tluslardagi gematitning umumiy miqdori kiradi. (3.40) reaksiya bo'yicha boyitmadan tashqari boshqa manbalar (fluslar) 6.643 kg Fe20 3 qaytarilgan edi. Demak, unda S 0 2 hosil bo'ladi.
36.6-0.3657=36.2343 kg FeS qoldig'i quyidagi reaksiyaga asosan oksidlanadi:
2FeS+302—>2Fe0+2S02
Hosil bo'lgan FeO miqdori: 52.85kg
Oksidlanishga ketgan kislorod miqdori:19.784kg
S 0 2 miqdori: 26.4286kg
CaO: 12.366 kg
S i0 2: 7.07kg
Hokazolar:4.5-0.045=4.455 kg
Tashlanma toshqol tarkibi:
. kg. %
FeO. 52.85. 65.874
SiO2. 7.07 8.8122
CaO. 12.366 15.4138
Al2O3. 7.94. 9.9
Jami. 80.228 100

Fluslami hisoblaganda toshqolning quyidagi tarkibi qabul qilinib, hisoblanadi: FeO - 38%, Si02 - 36%, CaO - 2%, Al203-9,25% va hokazo, ya’ni Si02 miqdori 36%, unda hokazolar hisobga olinmaydi. Toshqolning asosini tashkil etuvchilar hisoblanib, Si02 miqdori 40%, FeO esa 45% deb qabul qilinadi. Flusli birikma sifatida quyidagi tarkibdagi kvarsli ruda qayta ishlash uchun pechga yuklanadi. Si02 - 73%, AI2O3 - 6%, CaO - 1%.Tenglama tuzamiz: x - deb flus massa belgilansa, unda flusda kremnezem massasi - 0,73x boiadi. Toshqol tarkibida (0,73x+3.96) Si02

mavjud. Bundan:
FeO/SiO2=29.6147/0.73x+3.96=45/40
9 (0,73x+3.96)=8*29.6147
6,57x=201.2776
x= 30.636
Flusda 10% Fe gematit holida bo‘ladi. Temiming miqdori:
30.636*0.1=3.0636kg
Temiring bu miqdoriga to‘g‘ri keluvchi gematit miqdori:
3.0636*159.7/111.7=4.38kg
reaksiyaga asosan bu massadan 3.941% Fe30 4 holiga qaytarildi.
Qolgani esa Fe20 3: 4.38-3.941=0.439
Flusda 10% Fe gematit holida bo‘ladi. Temiming miqdori:
30.636*0.1=3.0636
Temiring bu miqdoriga to‘g‘ri keluvchi gematit miqdori:
3.0636*159.7/111.7=4.38kg
(3.40) reaksiyaga asosan bu massadan 4.445kg% Fe30 4 holiga qaytarildi.
Qolgani esa Fe20 3: 4.38-3.941=0.439kg
Shlakdagi Fe3O4 miqdori
0.42434+4.664=5.08834kg
teng bo'ladi.
30.636kg flus tarkibida quyidagilar mavjud:
kg %
S i0 22.36428 73
Fe20 3 4.38 14.3
A120 3 1.83816 6
CaO 0.30636 1
hokazo 1.7472 5.7
hammasi 30.636 100,00


2.6 KMEP material balansi
Yuklandi (5-Jadval)

Birirkma	Cu	Fe	S	O2	SiO2	CaO	Al2O3	Hokazo	Jami
Boyitma	25	30	34	0.638	5	1.5		4.5	100
Kvars flus		3.0636		2.181	22.36428	0.306	1.83	1.742	30.636
Purkash				29.061				1.229	30.287
Jami	25	33.0636	34	31.88	27.36	1.806	1.83	7.471	160.92

Olindi

Shteyn	24.25	14.416	12.42	0.5745				4.885	60.625
Toshqol	0.5	13.8926	1.114	8.03	26.32	1.791	1.83	0.1336	80.228
Chang	0.25	0.3	0.34	0.00638	0.05	0.015		0.045	1
Gaz va Hok			14.18	22.6304				2.973	39.783
Jami	25	33.0636	34	31.88	27.36	1.806	1.83	7.471	160.92

2.7 KMEP issiqlik balansi
Qattiq holdagi shixta pechga normal haroratda, O‘rta Osiyo mintaqalari
uchun +25°C haroratda yuklanadi, deb qabul qilinadi. Asosiy komponentlar:
Cu₂S, CuFeS₂, FeS, Fe₂O₃, AI₂O₃ va SiO₂ bo'yicha shixtaning
o'rtacha solishtirma issiqlik sig'imi hisoblanadi.Buning uchun bu birikmalaming o'rtacha solishtirma issiqlik sig'imiko'rsatkichlaridan foydalaniladi:
Miqdori, kkal/%°C:
С CuS ~ C-CuFeS, = 0,169
Qw = 0,202
^Fe20, ~ 0,1 88
Cai2o, =0,213
CSIOi =0,217
Miqdorlari:
CuFeS2+CuS=64.981+3.761=68.742kg.
FcS=15.462513 kg.
Fe20 3=2.847834+4.38=7.228 kg.
S i0 2=4.95+22.36428=26.32428 kg.
А120з=1.83816=1.83816 kg.
C=∑mici/∑mi=0.169*68.742+0.202*15.4625+0.188*7.228+0.213*1.8316+0.217*26.32428/68.742+15.4625+7.228+1.8316+26.32428=0.1887kkal/kg C
Qolgan birikmalaming solishtirma issiqlik sig'imi asosiy birikmalarning solishtirma issiqlik sig'imiga teng, deb qabul qilinadi.
Qattiq holdagi shixta yordamida beriluvchi issiqlik miqdori:
0.1887*25(100+30.636)=616.275kkal kkal.
Shteynning fizikaviy issiqligi
Tashlanma toshqolning erish harorati isitilishini hisobga olib,tashlanma toshqol harorati 1200°C deb qabul qilinadi. Odatda shteynharorati toshqol haroratidan 50-70°C pastroq. U 1150°C deb qabul qilinadi.Bunday haroratda tarkibida 40% mis bo'lgan shteynda 220 kkal/molissiqlik miqdori ajralib chiqadi.Shteyn bilan chiqib ketuvchi issiqlik miqdori
220*60.625=10936.75 kkal.
Tashlanma toshqolning fizikaviy issiqligi
Tashlanma toshqolning issiqlik miqdori issiqlik miqdorlar diagrammasiyordamida aniqlanadi. Asosiy toshqol hosil qiluvchilari 45% FeO va 40%Si02 tarkibida olingantoshqol uchun diagramma bo'yicha issiqlik miqdori270 kkal/mol ekanligi topiladi. Shuningdek, toshqol tarkibida bo'lib, uningxossalariga ta’sirini o'tkazuvchi A12Oj va Fe304 borligi sababli issiqlikmiqdori 300 kkal/mol deb qabul qilinadiTashlanma toshqol bilan chiqib ketuvchi issiqlik miqdori:
80.228*300=18576.528 kkal.
Changning fizikaviy issiqligi
Tashlanma toshqol harorati 1200°C ga teng. Bundan kelib chiqib aytishmumkinki, pechning mo'risidan chiqib ketuvchi oqova gazlaming haroratichiqib ketuvchi gazlar haroratiga teng. Chang miqdori uncha kattabo'lmagani uchun u bilan olib ketuvchi issiqlik miqdori boshqa mahsulotlarbilan chiqib ketuvchi issiqlik miqdoriga nisbatan kam, shuning uchunalohida birikmalar bo'yicha changning o'rtacha issiqlik sig'imini
hisoblashning hojati yo'q. U 0,2 kkal/￡g-°C deb qabul qilinadi. Chang bilanchiqib ketuvchi issiqlik miqdori: 0,2 • 1 • 1300 = 260 kkalChiqib ketuvchi gazlar S 0 2 va N2 issiqligiChiqib ketuvchi gaz - S 0 2 hajmi 15.8413 ga teng. Gaz harorati1300°C. Bu haroratda N2 issiqlik sig'imi 0,34 kkal/nm • °C ni tashkil etadi.
S 0 2: 15.8413*1300*0.55=11326.5295 kkal.
N2 gazi bilan chiqib ketuvchi issiqlik:
1.22595*1300*0.34=541.8699 kkal.
Barcha oqova gazlar bilan chiqib ketuvchi issiqlik miqdori:
11326.5295+541.8699=10860.7182 kkal.
Purkash mobaynidagi fizikaviy issiqlik
Purkash miqdori 21.41356 m3 25°C da kislorodning o‘rtacha issiqlik sig‘imi 0,313 kkal/nm30C. Purkash mobaynida beriluvchi issiqlik miqdori:
21.41356*25*0.313=167.561107 kkal.
Ekzotermik va endotermik reaksiyalar issiqligi
Ekzotermik va endotermik reaksiyalaming issiqlik samaralari Gess qonuni bo‘yicha alohida komponentlaming issiqlik hosil bo‘lish ko‘rsatkichlari asosida hisoblanadi.
a) 2CuFeS2 —>Cu2S+2FeS+0,5S2
Reaksiya komponentlari hosil qilgan issiqlik, kkal/mol:
CuFeS2=40940: Cu2S=19000, FeS=22720, S2=-30840.
Reaksiyaning issiqlik samarasi aniqlanadi:
Q=( 19000+2'22720+0,5• (-30840))-2-40940=-32860 kkal.
64.981kg CuFeS2 dissotsiyalanadi. Reaksiya bo'yicha sarf52.75215kg
boiuvchi issiqlik:
64.981*(-32860)/183.51=-9446kkal
b) Reaksiya: 4CuS —>2Cu2S+S2
Reaksiya komponentlari hosil qilgan issiqlik, kkal/mol:CuS=l 1600; 116,Cu2S= 19000; S2= -30840.Reaksiyaning issiqlik samarasi:
Q=2-19000-30840-4-11600= -39240 kkal.
3.761 kg CuS dissotsiyalanadi. Reaksiya bo'yicha sarf bo‘luvchi3.761kg
Issiqlik3.761*(-39240)/95.6=1253.322kkal
v) Reaksiya 2FeS2—>2FeS+S2
Reaksiya komponentlarining hosil bo'lish issiqligi, kkal/mol:FeS2=42520; FeS=22720; S2= -30840.Reaksiyaning issiqlik samarasi:
Q=(2-22720-30840) -2-42520= -70440 kkal.
15.6187*(-70440)/119.97=(-9170.47)kkal
g) Reaksiya S2+202 —>2S02
(3.36), (3.37), (3.38) reaksiyalar bo'yicha9.29383 kg S2 ajralib chiqadi.Reaksiyaning issiqlik samarasi 70960 kkal.Reaksiya bo'yicha ajraluvchi issiqlik:9.29383*(-2)*70960/64.12=(-20570.5)kkal
d) Reaksiya 10Fe20 3+FeS -+7Fe304+S0 2Reaksiya komponentlarining hosil bo'lish issiqligi, kkal/mol:Fe20 3= 196500; FeS=22720; Fe30 4= 267000; S 0 2=70960
Reaksiyaning issiqlik samarasi:
Q=7 • 267000+70960- (10 • 196500-22720)= -47760 kkal.
Oksidlangan FeS miqdori 36.2343 kg. Reaksiya bo'yicha sarf bo'luvchi issiqlik:36.2343*294840/2*87.91=60762.83kkal
e) Reaksiya: 2FcS+20; —►2Fe0+2S02
36.2343*294840/2*87.91=60762.83kkal
2Fe+SiO2→2FeO*SiO2
29.6147*10900/71.85=4492.7kkal
Endotermik reaksiyalarda jami yutilgan issiqlik miqdori
9446+1253.22+9170.47+130.98=20865.67kkal
Ekzotermikreaksiyalardaajralgan jami issiqlik miqdori
20570.5+60762.83+4492.7=86691.03kkal
100kg boyitmaga ishlov berganda KMEP dagi issiqlik tengligi (6-Jadval)

N	Issiqlik kelishi	Kkal	%	N	Issiqlik sarfi	Kkal	%
1	Shixtaning fizikaviy issiqligi	616.275	0.711	1	Shteyn fizik issiqligi	10936.75	12.627
2	Purkash issiqligi	167.5611	0.193	2	Toshqol fizik issiqligi	18576.528	21.45
3	Ekzotermik reaksiya	86691.03	99.96	3	Chang fizik issiqligi	260	0.3
				4	Oqava gazlar issiqligi	10860.7182	12.54
				5	Endotermik reaksiyalar issiqligi	20865.67	23.092
				6	Nur sochilishi va boshqa yo’qolishlar	25975.199	29.991
	Jami	87474.8	100		Jami	87474.8	100

Texnika xavfsizligi
"Hayotni muhofaza qilish" kursi barcha mutaxassisliklar bo'yicha majburiy fanlarning qatoriga kiritilgan. Xavfsiz ish sharoitlarini tashkil etish tashkilot va texnik faoliyat bilan bog'liq bo'lib, ularni amalga oshirish uchun mas'uliyat muhandislik-texnik xodimlarga tegishli; qo'shimcha nazorat kasaba uyushmalari tomonidan amalga oshiriladi.
Tashkiliy tadbirlarga quyidagilar kiradi: ish boshlagan va xavfsiz va zararsiz ish usullari bo'yicha ishlayotganlarni o'qitish; himoya uskunalaridan foydalanish bo'yicha o'quv mashg'ulotlari; mehnat va dam olish tartib-qoidalarini ishlab chiqish va amalga oshirish.Xavfsizlik, tashkiliy, texnik chora-tadbirlar tizimini va ishlaydigan xavfli ishlab chiqarish omillari ta'sirini oldini olish vositalarini ifodalovchi mehnat muhofazasi bo'limlaridan biri. Texnik chora-tadbirlar quyidagilarni o'z ichiga oladi: asbob-uskunalarni hisoblash, loyihalash, ishlab chiqarish va joylashtirish, qulay va xavfsiz mehnat sharoitlarini ta'minlash; himoya qilish, xavfsizlik qurilmalari va to'siqlarni tashkil qilish; signalizatsiya tizimlarini yaratish, ogohlantirish belgilari tizimlarini yaratish; shaxsiy himoya vositalarini yaratish. Xavfsizlik sohasidagi tashkiliy-texnik chora-tadbirlarni amalga oshirish oliy ta'lim muassasalarida zarur tayyorgarlikdan o'tgan keng muhandislik-texnik jamoalarni qamrab oladi.
Kasbiy xavfsizlik va sog'liqni saqlash bo'limlari bitiruv loyihasining (ish) majburiy qismi hisoblanadi. Bunday ta'lim tizimi nafaqat ishlab chiqarishda mehnatni muhofaza qilish sohasidagi muayyan vazifalarni hal qilish uchun muhandislar va texniklarni jalb etish uchun sharoit yaratibgina qolmay, balki kelgusida mutahassislarga tegishli talablarni taqdim etish imkonini ham beradi. Ushbu kurs metallurgiya mutaxassisliklari talabalari uchun ishlab chiqarish tizimida, xavfsizlik texnikasi va ishlab chiqarish sanitariya tizimida mehnatni muhofaza qilish masalalari, profilaktik tadbirlarni tashkil qilish, asbobsozlik va kadrlarni tayyorlash, jarohatlarni tadqiq qilish va tahlil qilish, shuningdek, portlash va elektr xavfsizligi, radiatsiyaviy xavfsizlik, yuk ko'tarish mexanizmlari xavfsizligini ta'minlash, yong'inlarning oldini olish, ish joylarining ta'sirini kamaytirish, havo va metallurgiya inshootlarida mehnat sharoitlarini loyihalashtirishni tashkil etish uchun bir hovuz.


Xulosa
Xulosa qilib aytganda, desulfurizatsiya o‘zgarmagan holda haroratni boshqarish juda ham qiyin kechadi. Amaliyotda bu kislorodning sarfini o'zgartirish orqali olib boriladi. Bunday tadbirlar desulfuratsiya darajasi va shteyn tarkibini o‘zgartirib yuboradi. Pech ichidagi alanga mash’alining uzunligi jarayonning yuqori haroratda olib borilishiga imkon yaratadi, pechning hajmida harorat 1200-1300°C ni tashkil qiladi. Pechningishchi hajmidan texnologik gaz havoso‘rgich orqali so‘riladi. bo'lishidadir. KMEpechini hisoblash uning eritish zonasi, apteyk (mo‘ri) va asosiy ichamlarini aniqlashdan iborat. Pechning asosiy o'lchamlariga balandligi,diametri va eritish ishchi hajmi kiradi.Xomashyoning yuklash payti, sulfidlaming oksidlanish reaksiyasidavomi va gaz oqimining tezligi asosida hamma kerakli o‘lchamlarni hisoblash mumkin.Mis metallurgiya sanoatida avtogen jarayonlar keng qo'llanib kelinayotganligini e’tiborga olib, shu jarayonning fizik-kimyoviy xususiyatlaribilan batafsilroq tanishib chiqamizTexnologik purkash orqali muallaq holatda eritishning afzalliklaridan birigorizontal mash’alli pechdir.Eritish pechining ichidagi gorizontal holatdagi mash’alada oltingugurtning toza kislorod bilan yuqori tezlikda oksidlanishi va unga nisbatanpast tezlikda gaz oqimining paydo bo'lishi texnologik oqova gaz hajminingko'payib ketmasligiga olib keladi.Muallaq holatdagi eritish pechi yallig' qaytaruvchi pechga o'xshamaganbo'lib, old qismida quritilgan shixta qorishmasi tepadan, pechning old qismidan texnologik kislorod bilan purkalanadi. KMEP jarayoni boyitmani chuqur oksintirish va misga boy shteyn olish bilan bog‘liqdir. Bu shlakda nisbatdan katta mis miqdori olishga olib keladi. Bunday shlaklar, quyidagiday, pechdan tashqari usullar bilan qayta ishlanadi, masalan, elektroenergiya yoki flotatsiya usullari. Shuning uchun KMEPda flyuslarni qo‘llash cheklangandir. Kvarsli flyusni shlakni tarkibida 30 % ga yaqin kremniy dioksidi olish uchun qo‘llaniladi. Ishqor flyus - oxak - judayam kam qo‘llanadi, chunki uni ajratilishi uchun qo‘shimcha issiqlik sarflanishi kerak.Nisbatdan mis kam bo‘lgan boyitmani KMEP da qayta ishlash, jarayon davomida ko‘p - ko‘p xajmda ortiqcha issiqlik ajralib chiqishiga olib keladi. Haroratni boshqarish uchun katta xajmda kvarsli flyusni ishlatiladi. Flyusda nodir metallarni borligi jarayonni iqtisodiy samaradorligini ta’minlaydi


Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Ф.М. Лоскутов Расчеты по металлургии тяжелых металлов- Москва – 1963
   
2. 
   A.V. Tarasov, N.I.Utkin “Umumiy metallurgiya” Moskva
   
3. 
   Yusupxodjayev A.A, Xudoyarov S.R Valiyev X.R, Aribjanova D.E “Rangli va qora metallarni ishlab chiqarish”Hasanov A.S., Sanaqulov Q.S., Yusupxodjaev A.A. Rangli metallar metallurgiyasi. – T.: FAN
   
4. 
   Yusupxodjayev A.A, “Og’ir rangli metallar metallurgiyasi” fanidan ma’ruzalar matni. T.ToshDU-2000
   
5. 
   Ф.М. Лоскутов Расчеты по металлургии тяжелых металлов- Москва – 1963
   
6. 
   A.V. Tarasov, N.I.Utkin “Umumiy metallurgiya” Moskva
   
7. 
   Yusupxodjayev A.A, Xudoyarov S.R Valiyev X.R, Aribjanova D.E “Rangli va qora metallarni ishlab chiqarish”
   

Foydalanilgan saytlar

1. 
   aim.uz
   
2. 
   arxiv.uz
   
3. 
   uzedu.uz
   
4. 
   ziyonet.uz
   
5. 
   ngmk.uz
   
6. 
   referet.uz
   
7. 
   edu.uz internet saytlari
   
8. 
   kitob.uz
   
9. 
   МИСИС.ru
   

1.