Kurs ishi mavzu: Zarafshon iqtisodiy rayoni qishloq xo’jaligi Bajardi: Sadullayeva Lola Qabul qildi: Xayitbayev Abror Urganch-2022 kirish

Navoiy viloyati. Navoiy viloyatining demografik salohiyati uncha katta 
emas. Hudud suv zahiralariga tanqisligi tufayli aholi zichligining eng past ko’rsatkichlariga ega (1 km2ga 7.1 kishi-O’zbekistonda oxirgi o’rinda). O’rtacha har bir qishloq tumaniga 13.9 ming km2dan er to’g’ri keladi (respublikada bu ko’rsatkich 2.7 km2ni tashkil qiladi). Birgina Uchquduq tumanining maydoni 46.6 ming km2yoki respublika hududining deyarli 1/10 qismiga teng. U bu jihatdan O’zbekistonda Qo’ng’irot tumanidan keyin ikkinchi o’rinda turadi. Shu bilan birga Tomdi tumanining maydoni ham nihoyatda katta-42.5 ming km2Qolgan tumanlar esa ancha kichik (eng kichigi Navoiy tumani –0,95 ming km2).Qishloq tumanlarining katta ekanligi hududning qishloq xo’jaligi va aholi joylashuvi uchun qulay sharoitga ega emasligidan darak beradi. Darhaqiqat, aholi zichligi bu erda ancha past. Jumladan, u Uchquduq tumanida 1 kishiga ham etmaydi, Tomdida bundan ham kam. Faqat Xatirchi va Navoiy tumanlarida aholi zichroq joylashgan (104 va 74 kishi).

3-rasm. Navoiy viloyati aholisi tarkibida mehnatga yaroqli qismi va boshqalar.

Tumanlarning aholi soni 27 mingdan (Tomdi) 143 ming kishigacha (Xatirchi) farq qiladi. Viloyat aholisi o’sish surati 120.0 foiz, o’rtacha yillik ko’payish 1.70%. Bu borada u faqat Sirdaryo viloyatidan ustunroq, holos. Navoiy viloyatida tug’ilish koeffitsienti oxirgi 1999-2008 yillarda 19-20 promillega, o’lim 5.0-5.3 ga, tabiiy ko’payish 14-15 promillega teng. Tug’ilishning eng yuqori ko’rsatkichlari Xatirchi va Nurota tumanlariga to’g’ri keladi. Ayni vaqtda tashqi migratsiyaning aholi sonini o’sishiga tasiri ayrim yillarda salbiy. Masalan, 1998 yilda shahar joylarda migratsiya qoldig’i minus 1.3 ming kishini tashkil qilgan. Viloyatda 6 shahar va 7 shaharcha mavjud bo’lib, ularning barchasida jami aholining 40,4foiz yashaydi. Ko’rinib turibdiki, umumiy urbanizatsiya ko’rsatkichi bu erda ancha yuqori. Mazkur holat, bir tomondan, hududda chindan ham sanoatning nisbatan yaxshi rivojlanganligi bilan izohlansa, ikkinchi tomondan, intensiv qishloq xo’jaligi uchun imkoniyat cheklanganligi bilan bog’liq Navoiy shahrining aholisi 141 ming kishi, u mamlakatimizdagi 17 katta shaharlar qatoriga kiradi. Takidlash joizki, Navoiy bunday darajaga boshqa tengqur shaharlarga qaraganda juda tez, qisqa muddatga erishdi.