Kurs ishi mavzu: «Chet ellarda chizmachilik fanini o'qitish tarixi» Bajardi: «Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi» yo’nalishi 2-kurs 20. 25-guruh talabasi Ilmiy rahbar: R. Soxibov Farg’ona 2021 mundarija I kirish II. Asosiy qism

XIX-XX asrda chizmachilik fanini rivojlanishi

XVII-asr oxiridan XIX-asrning 2-yarmigacha chizmachilik texnikasiga katta eʼtibor berildi. Bu davrda chizmachilik bo'yicha juda ko'p turli xil o'quv qo'llanmalar - o'quv qo'llanmalari, darsliklar, mustaqil ta'lim kitoblari nashr etildi.
Chizmachilik bo‘yicha darsliklar: Sh.A. Jombert, J.B. Piazzetta, J. Tibo, A. Ivon, Julien. O'qitish usuli chiziqli-kontur chizishga asoslangan. O'sha paytda chiziqli - kontur chizishga katta e'tibor berilgan. Ko'pgina rassom-pedagoglar, agar kontur (siluet) to'g'ri olingan bo'lsa, unda shaklning ichki tuzilishini ochish talab qilinmaydi, deb hisoblashgan. Ushbu nashrlardagi chizmalar mahorat bilan bajarilgan. Har bir rahbarning o'ziga xos metodologiyasi va o'qitish tizimi mavjud edi. Ba'zi qo'llanmalarda mashg'ulotlar oddiy geometrik jismlar va gips kallaklarini chizish va chizish texnikasini ishlab chiqishdan boshlanadi. Boshqa o'quv qo'llanmalar boshni chizishga bag'ishlangan bo'lib, u erda mashg'ulotlar inson yuzi va boshining qismlarini avval gipsda, keyin esa tirik chizishdan boshlanadi.
Bunday qo'llanmalar uyg'unlik va tizimli tabiatga qaramay, rassomni emas, balki hunarmandni tarbiyaladi. Talaba taklif etilayotgan usulga amal qilib, chizmaning tashqi tomoniga ko'proq e'tibor qaratdi, tabiatni jiddiy tahlil qilishga odatlanmadi. Bunday chizma ko'pincha mexanik nusxa ko'chirishga aylandi, bu esa rasmning o'quv predmeti sifatidagi rolini pasaytirdi.
Nusxa ko`chirish usuli o`quvchilarni tirik organizmning ichki tuzilishiga befarq munosabatda bo`lishga, butun diqqatini faqat predmet yuzasiga, uning konturlariga qaratishga o`rgatdi.Professional san'at va umumta'lim maktablarida, shuningdek, ko'plab mamlakatlardagi rassom-pedagoglar orasida katta muvaffaqiyatlarga erishgan aka-uka Dyupuislarning dars berish uslubi diqqatga sazovordir. Aka-uka Dupuislarning ish uslubi zamondoshlar tomonidan yangi, ilg'or deb hisoblangan. Dupuyning chizish texnikasining asosi qoida edi: tasvirni qismlardan emas, balki umumiy (katta shakldan) boshlash. Bu vazifani bajarish uchun A.Dyupuis bosh, tana a’zolari va inson qiyofasi modellarining maxsus guruhlarini tuzdi. Har bir guruh to'rtta modeldan iborat bo'lib, tasvirni qurishda ma'lum bir uslubiy ketma-ketlikni aks ettirdi. Masalan, bosh tasvirining ketma-ketligini tushuntirish uchun to'rtta model taklif qilindi: birinchisi shaklni ko'rsatdi.⁶
Umumiy boshlar; ikkinchisi - kesish shaklida; uchinchisi - batafsil ishora bilan va oxirgi - shaklni batafsil o'rganish bilan. Qo'l va oyoqlarning shakli xuddi shu tarzda tahlil qilindi. O‘quvchilar bilan ishlashning bu usuli shunchalik samarali bo‘lganki, bu o‘qitish usuli umumta’lim maktablarida ham, maxsus san’at maktablarida ham keng qo‘llanilgan.
Rassom Joshua Reynolds (1723-1792) nafaqat portret rassomi, balki rassom-pedagog sifatida ham mashhur bo'ldi.
Badiiy akademiyaga rahbarligining dastlabki qadamlaridanoq Reynolds ta'limning akademik tamoyillarini dadil va katta ishontirish bilan himoya qiladi. Reynolds metodika masalalariga jiddiy e'tibor berib, tasviriy san'at o'qituvchisi uchun metodika birinchi o'rinda turishi kerak, deb hisoblagan.Talabalar bilan ishlash metodikasini qurishda o'qituvchi iqtidorlilarga alohida e'tibor qaratishi lozim. Bu yerda, deydi Reynolds, o‘quvchilarning yosh xususiyatlarini, ularning intilishlari va sevimli mashg‘ulotlarini hisobga olish zarur: Uslubiy rahbarlikka katta ahamiyat berib, G‘arbiy Yevropa badiiy pedagogikasida ilk bor Reynolds o‘qitish ijodiy faoliyatni talab qiladi, degan fikrni ilgari suradi. yondashuv, chizmachilikni o‘rgatish ham san’atdir.
Maʼrifatparvar faylasuflarning inqilobiy gʻoyalari, 1789 yilgi buyuk burjua fransuz inqilobi voqealari rassomlarni hayajonga soldi, Lui Devid (1748-1825) boshchiligidagi Fransiya Badiiy Akademiyasi sanʼat, uning maqsad va vazifalariga yangicha qarashlarni eʼlon qiladi.⁷
San'atdagi klassik me'yorlarni namuna sifatida ko'rib, Devid tabiatga, tabiiylikka, haqiqatga intildi. U sanʼatdagi klassik meʼyorlarni fan va tabiat bilan bogʻlashga harakat qildi.
XIX-asrning oxiriga kelib, maktabda chizmachilikni o'rgatish bo'yicha mutaxassislar ikkita lagerga bo'lingan: geometrik usul tarafdorlari bir guruhga birlashgan, ikkinchisida esa tabiiy usul.
Atrofdagi voqelikning barcha ob'ektlari geometrik nuqtai nazardan ko'rib chiqiladi: har bir ob'ektning shakli asosida geometrik shakl yoki jism topiladi. Masalan, kapalakni chizishda o‘quvchi uning umumiy shakli trapetsiyaga o‘xshashligini ko‘radi, shuning uchun avval trapetsiyaning konturini chizadi, so‘ngra shaklini tabiatiga ko‘ra aniqlaydi; chelakni chizishda talaba avval kesilgan konusni tasvirlaydi, so'ngra shaklini tabiatga ko'ra aniqlaydi va hokazo.. Albatta, bunday o'qitish texnikasi o'zlashtirishni osonlashtiradi.
XIX-asrning ikkinchi yarmidan boshlab, maxsus san'at maktabida rasm chizishni o'rgatish usullariga qiziqish sezilarli darajada zaiflashdi. Ayni paytda umumta’lim maktabida o‘qitish metodikasi kengroq ma’noda ishlab chiqilmoqda. Chizmachilikni o'rgatish metodikasi bilan nafaqat rassomlar, balki san'atshunoslar, psixologlar, shifokorlar ham shug'ullanadilar; ular o‘quvchilarni kuzatadi, tajribalar o‘tkazadi, ular asosida o‘qitishning shakl va usullarini taklif qiladi, o‘quvchilarga o‘quv materialini tez va sifatli o‘zlashtirishga yordam beruvchi maxsus modellar va ko‘rgazmali qurollardan foydalanadi. Metodistlar o'rtasida bir usulning ikkinchisidan ustunligi haqida tortishuvlar mavjud. Bularning barchasi ziyolilarning keng doiralari umumiy ta'lim maktabida chizmachilikni o'qitish masalasiga endi befarq qolmaganidan dalolat beradi.⁸
Ayni paytda, ayniqsa, chizmachilikni dastlabki o'rgatish bo'yicha ko'plab qo'llanmalar nashr etilmoqda. 1852 yilda Parijda G'orning "O'qituvchisiz rasm chizish" kitobi nashr etildi, unda rasm chizishni o'qitishning yangi usuli taklif qilindi. "Bu nimanidir o'rgatishi mumkin bo'lgan birinchi usul", deb yozadi Delakrua. "O'zining ajoyib risolasini eksperiment sifatida nashr etib, Mme. Cave o'zining chizmachilikni o'rgatish bo'yicha kuzatishlari samarasini va o'zining mohir usullarini katta qiziqish bilan bayon qiladi". Delakrua, Kave ishiga juda yuqori baho berib, u rasm chizishni o'rgatishning yangi va o'ziga xos usulini topdi, deb hisoblaydi.
Ushbu usulni o'rganish shuni ko'rsatdiki, Kaveh Uyg'onish davri rassomlarining parda yordamida eski rasm chizish usulini qayta tiklashga harakat qilmoqda va chizmalarni iz qog'ozi orqali qayta chizmoqda. Kave tomonidan taklif qilingan chizmachilikni o'rgatish usuli quyidagicha: “Demak, Kave xonim birinchi navbatda to'g'ri ko'rishni o'rgatish haqida qayg'uradi. Uning juda oddiy usuliga rioya qilish orqali siz chizmaning to'g'ri nisbati, nafisligi va nafisligiga osongina erishishingiz mumkin. Bu usul o'quvchiga gazda yasalgan kalka orqali chizmachilik san'atida asosiy qiyinchilik bo'lgan oldingi qisqartmalar haqida kerakli tushunchalarni berish va shu tariqa uni ulardagi g'alati va hatto aql bovar qilmaydigan barcha narsalarga asta-sekin ko'niktirishdan iborat. . So‘ngra o‘quvchini amaliy ish orqali o‘rganganlarini xotiradan takrorlashga majburlash orqali Madam Kave asta-sekin san’at qiyinchiliklariga ko‘nikishga yordam beradi.
Bunday holda, o'qituvchi va murabbiy cho'zilgan muslinli ramka (agar rasm hayotdan qilingan bo'lsa) yoki iz qog'ozi (agar chizma namunadan qilingan bo'lsa), talabaning o'zi ham qo'llanilgan teshik bo'ylab tekshiradi. kuzatuv qog'oziga yoki muslinga: uni chizilgan rasmga qo'yib, tasvir hajmini tekshiradi. Albatta, bunday chizish usuli keng e'tirof topa olmadi, chunki u haqiqiy chizishdan uzoq edi. Bu usul faqat kashtado'zlik va boshqa tikuvchilik turlari bilan shug'ullanadiganlarga yordam berishi mumkin edi. Usulini haykaltarosh Rodin o'rgangan Parijdagi San'at maktabi professori Horace Lecoq de Boisbaudran rasm chizishni o'rgatish muammosiga jiddiy yondashdi. Boisbodran chizmachilik maktablarida o'quvchilarning vizual xotirasini rivojlantirish usulini izlashda. U tomonidan olingan tajribaning muvaffaqiyatli natijalari ko'plab rassomlarni - Delaroche, G. Bern, Delacroix va boshqalarni qiziqtirdi. Ularning barchasi uning o'qitish uslubini yuqori baholadilar, Boisbodran, masalan, o'quvchining xotirasini alohida so'zlarni, iboralarni, she'rlarni yodlash orqali xotirani qanday rivojlantirishini ko'rsatib, vizual xotirani yaxshilash mumkinligini ta'kidladi. U bir qator mashqlar yordamida tasviriy san'at uchun tasviriy xotirani xuddi shunday tarzda kashta qilish mumkinligini isbotlashga muvaffaq bo'ldi.⁹

Hemd real maktabida dars bergan nemis metodisti Flinzer rasm chizishdan maqsad o‘quvchini go‘zallik olami bilan tanishtirish deb hisoblagan. Keyinchalik, - deydi Flinzer, "mening maqsadimga nisbatan yuksak nuqtai nazar shakllandi: butun dunyoni kuzatish uchun ruhiy tanqidiy ko'zni rivojlantirish". Shu maqsadlardan kelib chiqqan holda, u o'qitish metodikasini yaratishni taklif qiladi, shunda talaba muammolarni o'zi hal qilishga keladi. O'qituvchining roli - o'quvchining ongli ko'rish qobiliyatini rivojlantirish. Demak, boshlang'ich o'qituvchi tomonidan qo'lda chizilgan tuzatish yo'q - talabaga buni o'zi bajarish imkoniyati beriladi.

Chizmachilik bo'yicha o'quv ishlari mazmunida Flinzer bezaklarga katta o'rin ajratadi, uni o'rganish badiiy didni tarbiyalashga yordam beradi. U tomonidan taklif qilingan gulli bezak shakllari o'sha paytda hukmron bo'lgan Art Nouveau uslubining xususiyatlarini o'z ichiga oladi.¹⁰
Nemis metodisti, chizmachilik va chizmachilik fani o‘qituvchisi A.Shtulman stigmografik chizish va to‘rga chizish usulini tabiatdan chizish bilan birlashtirishni taklif qildi.
G.Girt, K.Lanj, Baumgart, E.Giyom, Viollet-le-Duk, E.Kun, L.Prang, A.Dou, L.Teddlarning asarlari ham metodistlar orasida keng maʼlum boʻlgan.
"Badiiy ta'limning yangi yo'llari" va chizmachilikni o'qitishning yangi usullarini taklif qiluvchi Liberty Tadd o'qitish usullarini rasmiy vazifalarga qisqartiradi.

L.Tadd allaqachon maktabda chizmachilik fanidan kengroq faoliyat turlarini - loydan modellashtirish, yog'och o'ymakorligi, metallga ishlov berish va hokazolarni qamrab olishni boshlagan. materiallarning xilma-xilligi, turli xil jismoniy koordinatsiyalar olinadi va o'zlashtiriladi. Umumiy boshlangʻich kursdan soʻng duradgorlik, metallga ishlov berish, mexanik va meʼmoriy chizmachilik, chizmachilik va hayotdan rasm chizish. Fiziologik va tarbiyaviy maqsadlarga asoslanib, barcha ishlarda o'ng va chap qo'llarning bir xil rivojlanishi ko'zda tutilgan.

Xulosa
Men, kurs ishim yakunida shuni ta'kidlamoqchiman Chizmachilikni chet allda rivojlanish tarixi shunchaki qiziqarli va ishonchli faktlar to'plami emas, bu, birinchi navbatda, pedagogik g'oyalar va qarashlarning rivojlanish tarixi bo'lib, ularning ko'pchiligi bir vaqtning o'zida biron bir sababga ko'ra to'g'ri rivojlanmagan. boshqa. O'tmishdagi barcha ilg'or narsalardan foydalanib, biz zamonaviy fan ma'lumotlariga asoslangan badiiy-pedagogik ta'lim va tarbiya nazariyasini to'g'ri ishlab chiqishimiz mumkin. O‘qitish metodikasi tarixini bilish o‘z fanini yanada yaxlit ko‘rishga va aniq pedagogik tizimni ishlab chiqishga yordam beradi. O'qitish usullari tarixi nafaqat o'tmish haqida hikoya qiladi, balki oldingi avlodlarning to'plangan tajribasini ham saqlaydi, zamonaviy muammolarni to'g'ri hal qilishga yordam beradi.ilmiy fan sifatida rasm chizishga qiziqish juda uzoq vaqt oldin paydo bo'lgan. 11-asrda allaqachon kitob grafikasi va miniatyurasi juda yuqori rivojlanish darajasiga ko'tarilgan ("Ostromir Gospel", 1056-1057; "Izbornik Svyatoslav", 1073 va boshqalar). Deyarli barcha qo'lda yozilgan kitoblarda biz chizmalar va chizilgan bosh harflarni topamiz. Bularning barchasi o‘quvchilarning o‘qish va yozish bilan bir qatorda chizmachilikni ham o‘zlashtirganidan dalolat beradi, bu esa xattotlik qo‘lyozmasini rivojlantirishga yordam beradi. Shubha yo'qki, rasm chizish monastir maktablarida erkak va ayolga o'rgatilgan.
Aniq va ishonchli qo'l yozuvi va chizish ko'nikmalarini egallash uchun talabalar asosan qalam bilan chizdilar, chunki ularning ishi ayniqsa mustahkam va ishonchli qo'lni talab qiladi. Biroq, chizmachilikni o'rgatish usuli asosan namunalarni ko'chirishga asoslangan edi. Chizma hali mustaqil ma'noga ega emas edi, unga faqat texnik rol berildi.
Birinchi marta rasm chizish umumta'lim o'quv predmeti sifatida XVIII-asr boshlarida paydo bo'ldi. Bu davrda ular rasm chizishga har qanday kasbda qo'llanilishi mumkin bo'lgan obrazli tasvir va ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam beradigan vositalardan biri sifatida qarashni boshlaydilar.
XVIII-XIX asr erkinlik, tenglik va birodarlikning yangi inqilobiy g'oyalarini ilgari surdi. Burjuaziya bu davrda monarxning cheksiz hokimiyatiga qarshi kurashga kirishdi, u aristokratiyaning imtiyozlari va feodalizm qoldiqlarini yo'q qilish uchun jamiyatning barcha tabaqalarini birlashtirishga chaqirdi. Ilg‘or ijodkorlar bu g‘oyalarni o‘zlariga oldilar va ularni san’atda aks ettira boshladilar. Shu tariqa san’atdagi dogmatizm va an’anaviylikka, kanonlashtirilgan shakllarga qarshi kurash boshlandi. O'quv yurtlarining barchasi professional rassomlar tayyorlashni o'z oldiga maqsad qilib qo'ymagan, ular rasm chizishni badiiy ta'lim vazifalariga yaqinlashtirishga intilmagan. Ular o‘z o‘quvchilariga faqat boshlang‘ich ko‘nikmalarni har xil holatlarda qo‘llashlari uchun berdilar, ya’ni umumiy ta’lim maqsadlarida rasm chizishni o‘rgatdilar.