Курс иши мавзу : Халқаро меҳнат тақсимоти: миллий иқтисодиётга имкониятлар ва таҳдидлар

2.Халқаро меҳнат тақсимоти харакатлантирувчи куч ва уни рағбатлантирувчи омил. Мамлакатларнинг унда иштирок этишидан кўзланган мақсади, манфаатлари, вазифалари иқтисодий фойда олишга қаратилгандир. Халқаро меҳнат тақсимотида ҳар бир мамлакат миллий иқтисодиётнинг тутган ўрни қуйидагиларга боғлиқ бўлади:
А) Иқтисодий географик ҳолати.
Б) Агроиқлимий шароитлари
В) Табиий ресурслари фойдали қазилмалар билан таъминланган даражаси
Г) Халқнинг, миллатнинг меҳнат анъаналари маълум ишлаб чиқариш турлари хизматлари кўникмаларига эгалиги.
Д) Мамлакатни иқтисодий тарихий ривожлаши хусусиятлари
Е) Ижтимоий – иқтисодий тараққиёт даражаси
Ж) Меҳнат ресурслари сифат таркиби касбий ва интелектуал даражаси янги касб ҳунарларнинг ўзлаштириш имкониятлари каби бир қатор иқтисодий ижтимоий кўрсаткичлар.
Биз тарих давомида кузатаётган халқаро меҳнат тақсимотининг улкан ривожланишидаги ҳаракатлантирувчи момент бу халқаро меҳнат тақсимотини амалга ошириш натижасида олинган иқтисодий фойда эди.
Халқаро меҳнат тақсимоти қанчалик қулай амалга оширилса, бир томондан, товарларнинг оғирлик бирлигига нархлар ўртасидаги фарқ шунчалик катта бўлса, иккинчидан, транспорт харажатлари паст бўлади.
Транспортнинг халқаро меҳнат тақсимотининг ривожланишига таъсири транспортнинг техник яхшиланиши натижасида транспорт харажатларининг пасайиши халқаро меҳнат тақсимотининг ривожланишидаги асосий омиллардан биридир.
Транспортнинг ривожланиши халқаро меҳнат тақсимотини чуқурлик ва кенгликда оширади.
Меҳнат унумдорлигининг ўсишига меҳнат географик бўлинмасининг таъсири асосан меҳнат унумдорлигининг ўсиши асосан техника тараққиёти ва, авваламбор, механизатсиялаш билан боғлиқ бўлса, халқаро меҳнат тақсимоти умумий қоида кўринишида ижтимоий меҳнат унумдорлигини техника тараққиётидан ёмонроқ оширмайди.
Халқаро меҳнат тақсимоти, агар у яратмаса, у ҳолда ҳар қандай ҳолатда ҳам механизатсиялаш имкониятлари кенгаяди, чунки ишлаб чиқаришнинг фазовий контсентратсияси унинг ишлаб чиқариш контсентратсияси учун зарурий шарт бўлиб, иккинчисиз технологиянинг ўсиши учун жой йўқ.
Халқаро меҳнат тақсимоти билан нафақат эски эҳтиёжлар ўсиб боради, балки янгилари ҳам яратилади, бу билан дунёнинг турли бурчакларидан йиғилган турли хил хом ашёлардан фойдаланган ҳолда янги саноат тармоқлари пайдо бўлади.

Қиёсий устунлик

Қиёсий устунлик назарияси, эҳтимол халқаро савдо назариясидаги энг муҳим тушунча. Иқтисодий устунлик - бу бир мамлакат берилган натижани бошқасига қараганда кўпроқ иқтисодий ишлаб чиқариши. Ўзаро қиёсий устунликдаги мамлакатлар ўртасидаги фарқлар ихтисослашув моделларини белгилайди.
Халқаро меҳнат тақсимоти табиий равишда юзага чиқади, қиймат қонуни унинг ривожланишини тартибга солувчи омил ҳисобланади. Жаҳон бозорида кучли рақобат курашини олиб борадиган турли мамлакатлар ўртасида турли хил ишлаб чиқариш ҳақиқатлари таққосланмоқда.
Энг муҳим омил бу технология даражаси, чунки у ишлаб чиқариш харажатларига ҳал қилувчи таъсир кўрсатади. Жаҳон бозорида баъзи маҳсулотларнинг рақобатбардошлигини аниқлашда табиий шароитлар ҳам муҳимдир.