Kurs: I guruh(lar): Fan

kapcha ilon, ko `Ivor ilon, dasht qora iloni, qalqontumshuq ilon, qum charx ilonizaharli hisoblanadi.
Ilonlar tabiatda va inson hayotidakatta ahamiyatga ega. Ular zararkunanda va kasallik tarqatuvchikemiruvchilar, hasharotlar va molluskalar bilan oziqlanib, tabiatda ularsonini cheklab turadi. Ilonlar zaharidan farmatsevtikada foydalaniladi.Ba`zi ilonlar odam uchun xavfli, biroq ular faqat o`zini himoya qilishuchun odamni chaqadi.
Toshbaqalar turkumi. Toshbaqalar tanasi keng bo`lib, orqa vaqorin tomonidan qalqon bilan qoplangan. Orqa qalqon kosaga o`xshashqavariq, qorin qalqon yassi bo`ladi. Tanasining ikki yonida qalqonlarpay orqali tutashgan. Tananing oldingi va orqa tomonida qalqonlarorasida tirqish bo`lib, oldingi tirqishdan toshbaqaning boshi va oldingioyoqlari, orqa tirqishdan dumi va orqa oyoqlari chiqib turadi. Xavftug`ilganida toshbaqa boshi va oyoqlarini qalqoni ichiga tortib oladi.
Toshbaqalar qalqoni suyak asosdan iborat. Bu asos umurtqa o`simtalari,qovurg`alar, to`sh va o`mrov suyaklarining kengayishi va o`zaroqo`shilishidan hamda teridagi suyak hosilalaridan paydo bo`ladi.Sovutning suyak asosi terili toshbaqalarda yumshoq teri, boshqatoshbaqalarda muguz qalqonlar bilan qoplangan. Toshbaqalarning tishibo`lmaydi, jag`lari o`tkir qirrali muguz g`ilof bilan qoplangan. Dengiztoshbaqalarining oyoqlari suzgich eshkakka aylangan.Yer yuzida toshbaqalarning 200 ga yaqin turi ma`lum. Ulardanko`pchiligi tropik o`lkalarda tarqalgan. Tinch okean va Hind okeani
orollarida uchraydigan fil toshbaqaningvazni 200 kg bo`ladi. Dengizyashil toshbaqasiningbo`yi 2 m ga, vazni 450 kg ga yetadi. Bu toshbaqaninggo`shti va tuxumi yeyiladi. O`rta Osiyo hududida tarqalgan cho`ltoshbaqasining kattaligi 20 — 25 sm keladi. Toshbaqa bahor faslida uyg`onibmaysalar bilan oziqlanadi. O`simliklar qovjirab qoladigan yoz va sovuqqish faslida ular tuproqdagi inlariga kirib uyquga ketadi. Rossiyaningjanubiy hududlaridagi ko`l va botqoqlarda botqoq toshbaqasi uchraydi.