Kurs: I guruh(lar): Fan

III. Yangi mavzu bayoni:
a) yangi mavzuning nomlanishi: Baliqlarning tashqi tuzilishi hamda xilma-xilligini o‘rganish
b) yangi mavzu rejasi:
1) Baliqlarning tashqi tuzilishi va yashash muhitiga moslanishi;
2) Baliqlarning sistematikasi


d) yangi mavzu bayon matni:


Baliqlar sinfi.
Baliqlar 20 mingdan ortiq turlarni o`z ichiga oladi. Ko`pchilik turlaridengizlarda yashaydi. Baliqlar tanasi odatda tangachalar bilan qoplangan;jabra orqali nafas oladi. Og`zida jag`lari rivojlangan. Harakat organlarijuft (ko`krak, qorin) va toq(dum, anal, orqa) suzgichlar hisoblanadi.
Qon aylanish doirasi bitta, yuragi ikki kamerali. Ko`pchilik baliqlartuxum qo`yib, ayrim turlari tirik tug`ib ko`payadi.Baliqlar tabiatda va odam hayotida katta ahamiyatga ega. Ko`pchiliksuv hayvonlari baliqlar bilan oziqlanadi. Baliqlar odamning ham aso siy oziq ratsioniga kiradi. Baliqdan (asosan jigaridan) shifobaxsh baliqyog`i olinadi, baliqchilik sanoati chiqindilaridan chorva mollari uchunbaliq uni va qimmatbaho yelim olinadi.
Baliqlar katta sinfi tog`ayli baliqlar va suyakli baliqlar sinflarigaajratiladi.


Suyakli baliqlar sinfi
Suyakli baliqlar xordalilar tipining eng yirik sinfi bo`lib, 20000 gayaqin turni o`z ichiga oladi. Ularga barcha baliqlar turining 99%i kiradi.Ular ma`lum suv havzalarida tarqalgan.
Tashqi tuzilishi. Ko`pchilik suyakli baliqlar suvda tez suzadi, shuninguchun tanasi ham akulalarnikiga o`xshash cho`ziq torpedasimonbo`ladi. Sekin harakatlanadigan baliqlar tanasi kalta va balandroq bo`ladi(masalan, ko`pchilik karpsimonlar), suv tubida kam harakat qiladiganbaliqlar (kambalalar)ning tana shakli skatlarniki singari yapaloq bo`ladi.
Suyakli baliqlar terisi mayda yupqa suyak tangachalar bilan qoplangan.Tangachalar cherepitsa singari bir-biri ustiga taxlanib, baliq tanasinijarohatlanishdan saqlaydi va egiluvchanligini ta`minlaydi.Sovuq tushganida baliqlar va tangachalarning o`sishi sekinlashadiyoki butunlay to`xtaydi. Tangachalardagi yillik halqalarni sanash orqalibaliq yoshini aniqlash mumkin. Birqancha baliqlar terisida tangachalarbo`lmaydi. Baliqlar terisidagi bezlari ishlab chiqaradigan shilimshiq modda suzayotgan baliq tanasini suvda ishqalanishini kamaytiradi, terini kasalliktug`diruvchi mikroorganizmlardan himoya qiladi. Epidermis ostidajoylashgan pigment hujayralar baliq terisiga rang beradi. Baliq rangiodatda atrof muhit rangiga moslashgan bo`ladi.