Kurbanova durdona salaxitdinovna gimnastika va uni o

4.4.2 Texnika tuzilishi va asoslari 
Har qanday sakrash, uning aniq shaklidan qat’i nazar mazkur harakatni 
umumiy holatini ko‘rishga yordam beradigan strukturali – texnik elementlarni o‘z 

---

85
ichiga oladi. Jumladan, har bir sakrash bir qancha harakat bosqichiga bo‘linishi 
mumkin. 
Sakrashning tayyorgarlik bosqichi sakrashning oldingi harakatga 
(depsinish) bog‘liqdir. Bu bosqichdagi harakat butun bir sakrashning sifatiga ta’sir 
ko‘rsatadi, shu bilan birga sakrashni oldingi harakat bilan o‘zaro bog‘liqligi 
harakterini aniqlaydi. 
Tayyorgarlik bosqichi sakrash turiga qarab birmuncha murakkab bo‘lishi 
mumkin. Joyida sakrashda tayyorlov bosqichining harakat tuzilishi ancha oddiy. 
Bunday harakatni ikki fazaga bo‘lish mumkin.
Qo‘llarni orqaga siltash fazasi. Joyida oyoqlarni kerib sakrashdagi qo‘llarni 
orqaga siltash ko‘rsatilgan. (1-2- kadr), gimnastikachi keyingi harakatni amalga 
oshirish uchun qo‘llarini orqaga – yuqoriga ko‘taradi.
Bunda u ko‘pincha, oyoq mushaklarini taranglashtirib va uni keyingi 
portlovchi ishga tayyorlagan holda oyoq uchiga ko‘tariladi. Yelkadan oldingi 
mushaklari (yelkani bukuvchi) ham keyingi fazadagi harakatga tayyorlanib 
cho‘ziladi. 
 
10 – rasm 
Yarim cho‘qqayish fazasi. Bu faza itarilishdan keyingi harakatdir. Bunda 
qo‘llar tezkor siltash harakati bilan yoysimon bo‘lib pastga – oldinga, keyinchalik 
(asosiy harakat bosqichida) to‘g‘ri oldinga – yuqoriga harakatlanishga o‘tadi 
(pastga qarang). Lekin bu fazada qo‘llar bilan siltash harakati gimnastikachi 
tanasining og‘irligini yuqoriga emas, pastga o‘tishiga yordam beradi. 
Gimnastikachi qo‘llarini siltash bilan bir vaqtda yarim cho‘qqayishni ham ijro 
etadi: sportchi qo‘llarni siltash paytida oyoq tizzalarini va tos-son bo‘g‘imini 

---

86
sinxron bukib, oyoq kaftiga to‘liq tushadi (10-rasm, 2-5- kadr). Juda baland 
sakrashga erishish uchun yarim cho‘qqayish optimal darajada bo‘lishi kerak. Bu va 
boshqa holatlarda depsinish paytida oyoq mushaklarini rivojlantiruvchi kuch 
pasaydi. Tizza bo‘g‘imi burchagi 135-145
0
orasida o‘zgarib turishi yaxshidir. 
Yarim cho‘qqayishda mushak tonusining balandligi ham muhimdir. Ularning 
qo‘llarini orqaga siltashdan keyin bo‘shashishi depsinish kuchining pasayishiga 
olib keladi.
Yarimcho‘qqayish fazasi tizza va tos-son bo‘g‘imining bukilishi 
maksimum darajaga yetib, qo‘llar esa eng pastki holatda bo‘lganda tugashi kerak 
(10-rasm, 5- kadr).
Sakrashning tayyorgarlik bosqichi dinamikasi o‘ziga xosdir. Qo‘llarni 
orqaga siltash va ungacha bo‘lgan (agar, gimnastikachi statik holatda bo‘lsa) 
holatda oyoq bilan tayanchga beriladigan bosim sportchi tanasi og‘irligi bilan teng 
bo‘ladi (10-rasm, 1- kadr). Yarimcho‘qqayish boshlanishida bosim pasayadi: 
bukilib qo‘llarni pastga yo‘naltira turib, gimnastikachi tayanch a’zolarini yuqoriga 
harakatlantiradi va keskin harakatda bu hatto tayanchni qisqa muddatga 
yo‘qolishiga olib kelishi mumkin. Lekin oyoqlarni bukishning boshlang‘ich 
impulsidan so‘ng, darhol mushak apparati oyoqlar hali tizza va tos-son 
bo‘g‘imidan bukiladi, depsinishni ta’minlovchi yozuvchi mushaklar esa tezlik 
bilan ishga kirishib ketadi. Shuning uchun yarimcho‘qqayishning ikkinchi qismida
(3-5- kadr)
 
tayanchga bo‘lgan bosim yana kuchayib mazkur sakrash uchun yoki 
yarim cho‘qqayishning oxirgi fazasida (joydan sakrashda), yoki ancha kechroq 
maksimum holatga yetadi.