Курашиш дарслик “Akademiya” Тошкент – 2022

Рақамли иқтисодиётнинг асосий белгилари
Нуфузли халқаро ташкилотлар олиб борган таҳлиллар натижасига 
кўра, рақамли иқтисодиёт ялпи ички маҳсулотни камида 30 %га ўстириш, 
шунинг баробарида, хуфиёна иқтисодиётга барҳам бериш ҳамда
коррупцияни кескин камайтириш имконини берар экан. Кўриниб 
турибдики, мазкур соҳа юртимизда барча соҳа ва тармоқнинг юксак 
ривожига жиддий туртки бўлади. Шу ўринда алоҳида таъкидлаш жоиз,
рақамли иқтисодиёт коррупция ва “яширин иқтисодиёт”нинг асосий 
кушандасидир. 
Чунки рақамлар барча нарсани муҳрлайди, хотирада сақлайди, ке
-
рак пайтда маълумотларни тез тақдим этади. Бундай шароитда бирон 
маълумотни яшириш, яширин битимлар тузиш, у ёки бу фаолият ҳақида 
тўлиқ ахборот бермасликнинг иложи йўқ, компьютер ҳаммасини намоён 
қилиб қўяди. 
Юқори даражада автоматлаштирилганлик
Бухгалтерлик ва бошқарув тизимларининг электрон 
интеграциялашуви
CRM (мижозлар билан ўзаро муносабат тизими) мавжудлиги;
Корпоратив тармоқлар
Маълумотлар электрон базалари
Электрон ҳужжат алмашинуви

---

183
Маълумотлар кўплиги ва тизимлилиги ёлғон ҳамда қинғир ишлар
-
га йўл бермайди, чунки тизимни алдаш имконсиз. Натижада, иборали 
айтганда, пулларни “ювиш” (обеление), маблағларни ўғирлаш, самарасиз 
ва мақсадсиз сарфлаш, ошириб ё яшириб кўрсатиш имкони қолмайди. 
Бу эса иқтисодиётга легал маблағлар оқимини оширади, солиқлар 
ўз вақтида ҳамда тўғри тўланади, бюджет тақсимоти очиқ бўлади, иж
-
тимоий соҳага йўналтирилган маблағлар ўғирланмайди, мактаблар, 
шифохоналар, йўлларга ажратилган пуллар тўлиқ етиб боради ва
ҳоказо.
Давлатнинг рақамли иқтисодиётни ривожлантириш йўлини танлаган
-
лиги ахборот технологиялари соҳасида ва умуман, электрон ҳужжатлар 
айланмасида янги йўналишлар очиб беради.
Рақамли технологиялар томон бурилишга эса, бутун жаҳон интернет 
тармоғи ҳамда сифатли алоқанинг ривожланиши сабабчидир.
Рақамли иқтисодиёт – бу янги технологиялар, платформалар ва биз
-
нес моделлари яратиш ва уларни кундалик ҳаётга жорий этиш орқали 
мавжуд иқтисодиётни янгича тизимга кўчириш деганидир.
Рақамли иқтисодиётнинг асосий белгилари:
юқори даражада автоматлаштирилганлик;
электрон ҳужжат алмашинуви;
бухгалтерлик ва бошқарув тизимларининг электрон интеграцияла
-
шуви;
маълумотлар электрон базалари;
CRM (мижозлар билан ўзаро муносабат тизими) мавжудлиги;
корпоратив тармоқлар.
Рақамли иқтисодиёт қулайликлари:
1. Тўловлар учун харажатлар камаяди (масалан, банкка бориш учун 
йўлкира ва бошқа ресурслар тежалади).
2. Товарлар ва хизматлар ҳақида кўпроқ ва тезроқ маълумот олина
-
ди.
3. Рақамли дунёдаги товар ва хизматларнинг жаҳон бозорига чиқиш 
имкониятлари катта.
4. Фидбек (истеъмолчи фикри)ни тез олиш ҳисобига товар ва хизмат
-
лар жадал такомиллаштирилади.
5. Тез, сифатли ва қулай.

---

184